М. Марупова, Р. Акбаров, Г. Мирзахмедова “фармакогнозия”

Йиғма ва чойлар таркибини турли усуллар ёрдамида аниқлаш. 
Кўпчилик йиғмалар-чойлар таркибига кирадиган маҳсулотлар булакчалари 
осонлик билан аникланади, айниқса улар йирик ѐки бутун – майдаланмаган 
ҳолда бўлса. Майда, аникланиши кийин бўлган маҳсулотларни анализ 
қилишда лупа ва микроскоплардан фойдаланилади (айниқса, чинлигини 
аниклашда). 
Ишни бажариш тартиби: 
Анализ қилиш учун йиғма ва чойларни 
оғир-енгиллигини ҳисобга олган ҳолда намуна (0,5-10 г) тарозида аниқ 
тортиб олинади, қалин оқ қоғоз варағига тўкиб, уни картон куракча ѐки 
чўткача ѐрдамида таркибий кисмга ажратилади. Айни вактда аралашмалар 
бўлса, улар ҳам ажратилиб, кейин тарозида тортилади ва сўнгра йиғманинг 
таркибий қисмини тўғри ѐки тўғри эмаслиги ҳакида тегишли хулоса 
чиқарилади. 
Йиғма ва чойлар таркибидаги ўсимликларни аниқлаш учун улардан 
препаратлар тайѐрланади. Бунинг учун, ўсимлик кукунидаги барча 

---

85 
морфологик гуруҳларни таҳлил қилиш учун буюм ойнасига 1-2 томчи 
тегишли суюқлик томизилади, препаравал игна ѐки скалпел учини суюқлик 
билан хўллаб, тегишли кукунга ботирилади. Сўнгра у буюм ойнасидаги 
суюқликка аралаштирилади ва усти ҳаво киргизмайдиган қилиб қоплагич 
ойна билан ѐпилади.
Агарда суюқлик камлик қилса пипетка ѐрдамида қоплагич ойна 
яқинига томизилади, бунда суюқлик қоплагич ойна тагига ўз-ўзидан 
шимилади. Агарда суюқлик кўплик қилса қоплагич ойнага тегинилмаган 
ҳолда фильтр қоғозга шимдириб олинади.
 
Кукун хлоралгидрат ѐки КОН эритмасида аста-секинлик билан тўлиқ 
ѐрқинлашгунгача қиздирилади ва тегишли диагностик белгилари 
аниқлаштирилади.
Назорат саволлари: 
1. Хом ашѐни макрокимѐвий таҳлилига таъриф беринг.
2. Хом ашѐни микрокимѐвий таҳлилига таъриф беринг.
3. Индифферент ва ѐрқинлаштирувчи суюқликларнинг вазифаларини 
тушунтиринг.
4. Вақтинчалик микропрепаратлар тайѐрлаш техникасини айтиб 
беринг.
5. Доривор хом ашѐни микроскопик ўрганиш қилиш техникасини 
таърифланг.
6. Йиғма ва чойлар таркибидаги ўсимликлар индентификацияси қандай 
бажарилади.