M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

 

 

---

 

164

3- §. Doiraviy kesimli sterjenlar buralishidagi deformatsiyalar 

 

Buralishga ishlovchi konstruksiya elementlarining 

mustahkamligini baholash bilan birga, ko‘p hollarda ularning 

deformatsiyalarini aniqlashga ham to‘g‘ri keladi. Ayniqsa o‘ta aniqlikda 

ishlovchi asbob-uskunalarda buralishda hosil bo‘ladigan 

deformatsiyalarni baholash katta ahamiyatga ega bo‘ladi. 

Doiraviy ko‘ndalang kesimli sterjenlarning buralishdagi 

deformatsiyasi ko‘ndalang kesimlarining bir-biriga nisbatan buralishidan 

hosil bo‘lib, u buralish burchagi 

ϕ

 orqali aniqlanadi, ya’ni 

dz

GI

Ì

b

∫

=

l

0

ρ

ϕ

                                                     (7.15) 

Agar sterjen uzunligi bo‘yicha burovchi moment 

M

b

 o‘zgarmas 

bo‘lsa, u holda buralish burchagini aniqlash formulasi quyidagicha 

bo‘ladi: 

ρ

ϕ

GI

Ì

b

l

⋅

=

                                                       (7.16) 

l

 – sterjenni uzunligi,  

ϕ

 – buralish burchagi bo‘lib, radianlarda o‘lchanadi. 

Ikkinchi tur elastiklik moduli 

G

 ni qutb inersiya momenti 

I

ρ

 ga 

ko‘paytmasi (

GI

ρ

) buralishdagi sterjen bikrligi deyiladi. Buralishdagi 

sterjen bikrligi o‘zgarmas bo‘lsa, u holda ikkita kesimlar orasidagi 

buralish burchagini shu kesimlar orasidagi burovchi moment 

epyurasining yuzasi 

b

ω

 ni, buralish bikrligi 

GI

ρ

 ga bo‘lish orqali 

aniqlash mumkin, ya’ni 

ρ

ω

ϕ

GI

b

=

                                                     (7.17) 

Bu yerda 

ω

b

 – burovchi moment epyurasining yuzasi bo‘lib, (7.17) 

formula barcha shakldagi epyuralar uchun o‘rinlidir. Hisoblash ishlarida 

to‘la buralish burchagi 

ϕ

 dan tashqari yana nisbiy buralish burchagi 

θ

 ni 

ham aniqlash talab qilinishi mumkin. Bu 

θ

 kattalik sterjen uzunligi 

bo‘yicha buralish burchagi o‘zgarishini ifodalab, u 

rad/m 

yoki 

grad/m

 

larda o‘lchanadi. 

Ko‘p hollarda valning nisbiy buraish burchagi 

θ

 konstruksiya 

elementlarini normal ishlashini ta’minlash uchun ruxsat etilgan buralish 

burchagi  

[

θ

] 

 orqali  chegaralanadi.  Umumiy   holda   

[

θ

] 

ning  qiymati  

---

 

165

[

θ

]

=

0,3

÷

1

 grad/m bo‘lib, avtomobil kardan vallari uchun  

[

θ

] 

≈

 2,5 

grad

/

m,

 zarbali yuklanishlarda esa 

[

θ

]

=

0,15grad