M. M. Abralov payvandlash materiallari

Eritib qoplanadigan buyumlarning qattiqligi va taxminiy vazifasi

Cim			Eritib qoplangan metallning qattiqligi		Eritib qoplanadigan buyumlarning taxminiy va- zifasi
Po‗lati	Markasi
uglerodli	Нп-30	НV 160-220		O‗qlar, shpindellar, vallar
	Нп-45	НV 170-230		O‗qlar, shpindellar, vallar
	Нп-50	НV 180-240		Aravachalarning taranglash g‗ildiraklari, skatlari
	Нп-85	НV 280-350		Tirsakli vallar, kardanlar krestovinalari

Legirlangan	Нп-40Г	НV 180-240	O‗qlar, shpindellar, vallar
	Нп-50Г	НV 200-270	Gusenitsali mashinalarning taranglash g‗ildiraklari, tayanch roliklari
	Нп-65Г	НV 230-310	Kran g‗ildiraklari, tayanch roliklar o‗qlari
	Нп-30XГСA	НV 220-300	Qisilma g‗ildirash jo‗valari, kran g‗ildiraklari
	Нп-30X5	НRСE 38,5-43,5	Prokatlash stanlarining g‗ildirash jo‗valari
	Нп-40X3Г2MФ	НRС 39,5-44,6	Zarblarga duchor bo‗ladigan va abraziv ey- iladigan detallar
	Нп-40X2Г2M	НRСE 55,0-57,0 (toblashdan keyin)	Dinamik yuklanishlar bilan ishlaydigan mashinalar de- tallari; tirsakli vallar, tay- anch g‗altaklar o‗qlari
	Нп-50XНM	НRС 41,5-51,5	Issiq holatda shtamplashda ishlatiladigan bolg‗alash va kesish shtamplari, bolg‗alash mashinalarining jo‗valari
	Нп-50XФA	НRС 45,5-51,5	Ichki yonish dvigatellarin- ing shlitsli vallari, tirsakli vallar
	Нп-50X6ФMС	НRС 43,5-49,5	Quvur prokatlash stanlarining jo‗valari, issiq holatda shtamplashda ishlatiladigan qisma prokatlash vallari, shtamplar
	Нп-105X	НRС 34-39,5	Sovuqlayin shtamplashda qo‗llaniladigan kesish shtamplari, aralashtirgichlar vallari
Yuqori darajada legirlangan	Нп-20X14	НRC 34,0-39,5	Bug‗ va suv zadvijkalarin- ing zichlash yuzalari
	Нп-30X13	НRС 39,5-46,5	Gidropresslar plunjerlari, tirsakli vallar bo‗yinlari, shtamplar
	Нп-30X10Г10T	НRС 200-220	Gidroturbinalar parraklari, dengiz kemalarining eshkak vallari
	Нп-40X13	НRС 46,5-53,0	Traktor va ekskavatorlarn- ing tayanch roliklari, transportyor detallari
	Нп-45X4В3ГФ	НRС 39,5-46,5	List prokatlash stanlarining jo‗valari, issiq holatda shtamplash shtamplari
	Нп-45X2В8Г	НRС 41,5-47,5	Issiq metallni kesish pich- oqlari, pressning asbob- uskunalari

	Нп-60X3В10Ф	НRС 43,5-51,5	Quvur prokallash stanlarin- ing jo‗valari, issiq holatda shtamplash shtamplari
	Нп-Г13A	НV 220-280	Temir yo‗l krestovinalari, maydalagichlarning yassi qismlari (shchekalari), ek- skavator kovshalarining tishlari
	Нп-X15Н60	НV 180-220	YUqori haroratda ishlaydi- gan retorta va pechlar de- tallari
	Нп-X20Н80T	НV 180-220	Avtomobil dvigatellarining chiqarish klapanlari
	Нп- 03X15Н35Г7M6Б	-	Atom energetikasi va kimyoviy mashinasozlik- dagi idishlar korpuslari

5. 
   Po‘latni sovuqlayin cho‘zib tortib tayyorlangan eritib qoplash tasmalari
   

Po‗latni sovuqlayin cho‗zib tortib tayyorlangan eritib qoplash tasmalariga davlat standartlari yo‗q. Ammo po‗lat tasma elektrodlar bilan eritib qoplash sanoatining turli sohalarida qo‗llanilmoqda. Bunda talay hollarda umumiy ishlarga mo‗ljallangan po‗lat tasmadan foydalaniladi, ammo, asosan, belgilangan tartibda ishlab chiqilgan, kelishilgan va tasdiqlangan maxsus shartlarga muvofiq po‗latdan tayyorlangan eritib qoplash tasmalari ishlatiladi. Atom va kimyo mashinasozligida korroziyaga qarshi tasma bilan eritib qoplash keng ko‗lamda qo‗llaniladi. Ushbu qoplama yuqori darajada legirlangan po‗latdan tayyorlangan tasmadan foydalanib flyus ostida avtomatik eritib qoplash yo‗li bilan hosil qilinadi.

Korroziyaga qarshi qoplama hosil qilish uchun eritib qoplashda ishlatiladigan tasmaga oid texnik shartlar ko‗p hollarda ГОСТ 2246-70 ga muvofiq tayyorlangan payvandlash simining ayrim markalariga (Св- 08X19Н10Г2Б, Св-04X19Н11M3, Св-07X25Н13, Св-10X16Н25AM6
va boshqalar) o‗xshash tasma markalarini nazarda tutadi. SHu bois bunday texnik shartlarda tasma metallining kimyoviy tarkibiga doir talablar ГОСТ 2246-70 ga tegishli havolalar ko‗rinishida beriladi.

6. Eritib qoplash chiviqlari

Abraziv, zarbli yuklanishlar, korroziya, yuqori haroratlardagi erroziya yoki tajovuzkor muhitlar ta‘sirida eyilish sharoitida ishlaydigan

mashina va uskunalar detallariga eyilishga chidamli qatlamlar eritib qoplash uchun ГОСТ 21449-75 ga muvofiq tayyorlangan chiviqlardan foydalaniladi. Bu standartda Пр-С27 (ПрН-У45X28Н2СВM turidagi), Пр-В3K (ПрН-У10XK63В5 turidagi) va Пр-В3K-Р (ПрН- У20XK57В10 turidagi) markali chiviqlar tayyorlash nazarda tutiladi.
Chiviqlar metallining kimyoviy tarkibi 2.7-jadvalda ko‗rsatilgan me‘yorlarga mos bo‗lishi kerak.


2.7-jadval

Chiviqlarning kimyoviy tarkibi, %

Markas i	Asosiy elementlar										Aralashmalar, ko‗pi bilan
	asos	C	Cr	Si	Mn	Ni	W	Mo	Sb	S		P	Fe
Пр-S27	Fe	3,3- 4,5	25-58	1,0- 2,0	1,0- 1,5	1,5- 2,0	0,2- 0,4	0,08- 0,15	-	0,07		0,06	-
Пр- ВЗК	Co	1,0- 1,3	28-32	2,0- 2,7	-	0,5- 2,0	4,0- 5,0	-	-	0,07		0,03	2
Пр- ВЗК-Р	Co	1,6- 2,0	28-32	1,2- 1,5	0,3- 0,6	0,1- 2,0	7,0- 11,0	-	0,02- 10,0	0,07		0,03	3

Eritib qoplash chiviqlari misdan, sirti silliqlangan yoki ishlov berilmagan holda tayyorlanadi. Пр-ВЗК-Р va Пр-ВЗК markali qotishmalardan tayyorlangan chiviqlarning diametri 4 va 5mm, sirti silliqlangan bo‗ladi.

Chiviqlar bilan eritib qoplanadigan metall qatlamining qattiqligi quyida keltirilgan qattiqlikka mos bo‗lishi lozim.

Chiviq markasi	Eritib qoplangan qatlamning qattiqligi, HRC, ko‗pi bilan
Пр-С27	53,5
Пр-В3K	41,5
Пр-В3K-Р	47,5

ГОСТ 21449-76 da tavsiya etiladigan ilova mavjud bo‗lib, unda eritib qoplash chiviqlari qo‗llaniladigan sohalar ko‗rastilgan (2.8-jadval).

2.8-jadval

Eritib qoplash chiviqlari qo‘llaniladigan sohalar

Chiviqlar markasi	Qo‗llanilishi
Пр-С27	Abraziv ta‘sirida jadal eyilish sharoitida mo‗‗tadil zarbli yuklanish- lar bilan va 500 °С dan oshmaydigan haroratda ishlaydigan detallar- ga eritib qoplash uchun
Пр-ВЗK	Abraziv, erroziya, 750 °С gacha qizish, aktiv tajovuzkor muhitlar, zarbli yuklanishlar va metallning metallga ishqalanishi ta‘sir ko‗rsatadigan sharoitda ishlaydigan detallarga eritib qoplash uchun
Пр-ВЗK-Р	Ramali daraxt kesuvchi arralar, qirquvchi asboblar tishlariga, shuningdek abraziv, erroziya, 800 °С gacha haroratda qizish, kimyoviy aktiv muhitlar va metallning metalga ishqalanishi ta‘sir ko‗rsatadigan sharoitda ishlaydigan detallarga eritib qoplash uchun

7. 
   Qotishmalardan olingan eritib qoplash kukunlari
   

Mashina hamda uskunalarning abraziv, korroziya, yuqori haroratlardagi eroziya, tajovuzkor muhitlar ta‘sirida eyilish sharoitida ishlaydigan detallariga eritib va purkab eyilishga chidamli qatlam qoplash uchun ГОСТ 21448-75 ga muvofiq tayyorlangan kukunlar ishlatiladi.

Qotishmalardan olinadigan eritib qoplash kukunlari kimyoviy tarkibiga ko‗ra ushbu markalarda tayyorlanadi: ПГ-С27, (ПН- У40X28Н2С2ВM turidagi), ПГ-УС25 (ПН-У50X38Н turidagi), ПГ- ФБX6-2 (ПН-У45X35ГСР turidagi), ПГ-AН1 (ПН-У25X30СР turidagi), ПГ-СР2 (ПН-XН80С2Р2 turidagi), ПГ-СР3 (ПН-XН80С3Р3
turidagi), ПГ-СР4 (ПН-XН80С4Р4 turidagi).
Qotishmalardan olinadigan eritib qoplash kukunlari granulometrik tarkibiga ko‗ra quyidagi klasslarda ishlab chiqariladi: yirik (K), o‗rtacha (С), mayda (M) va juda mayda (OM). Qotishmalardan olingan eritib qoplash kukunlari markalarida avval kimyoviy tarkibi bo‗yicha markasi, keyin granulometrik tarkibi bo‗yicha klassi ko‗rsatiladi. Misol: qotishmalardan olingan ПГ-С27 markali yirik eritib qoplash kukuni ПГ- С27-K ГОСТ 21448-75 ko‗rinishida belgilanadi.
Qotishmalardan olingan eritib qoplash kukunlarining kimyoviy tarkibi 2.9-jadvalda keltirilgan me‘yorlarga, granulometrik tarkibi esa 2.10-jadvalda keltirilgan me‘yorlarga mos kelmog‗i zarur. Kukunlarning namligi 0,1% dan ortiq bo‗lmasligi darkor. Kukun eritib qoplangan qatlamning qattiqligi 2.11-jadvalda berilgan me‘yorlarga mos kelishi lozim.
2.9-jadval