М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

куркувн и
ю зага келтириш и мумкин. 
Баъзи 
усмирларни 
нима 
учун 
атррфдагилар, 
катталар, шунингдек 
ота- 
онасига 
карши 
чикаётганлнгини 
англай олмаётганлиги 
ташвишга 
солади. 
Бу 
холат 
уларни 
ичдан асабийлашишларига сабаб булади 
ва 
усмирлик даври кризиси дейилади. Кризис боладаги мавжуд тушкунлик, ёлгизликка 
интилиш, пассивлик ёки акси , ужарлик, кайсарлик, агрессивлик, хаётга салбий 
муносабатларнинг кечишида намоён булади.
У с м и р л и к д а в р и д а етяк ч и ф а о л и я т - бу у к и ш , м у ло к о т хам да м ехнат 
ф аолиятидир. Усмирлик даври мулокотининг асосий вазифаси - 
бу дустлик, 
уртокликдаги 
элементар 
нормаларини 
аниклаш 
ва эгаллашдир.Усмирлар 
мулокотининг 
асосий 
хусусияти 
шундан иборатхи, у тула уртоклик кодекеига 
буйсунади.
Усмирларнинг ота-онаси, катталар билан киладиган мулокоти характери 
уларнинг катта булганлик хисси асосида тузилган булади. Катталар томонидан 
килинадиган усмирларнинг хак-хукукларини чеклашларига билдирган карш илик ва 
эътирозларига узлари хам каттик кайгурадилар. Улар мулокотда катгаларнинг 
куллаб-кувватлаш ларига эхтиёж сезадилар. Б иргаликдаги ф аолият усм ирга 
катталарни яхширок тушунишлари учун ёрдам беради. Усмир узида булаётган 
узгаришлар, 
уни 
таш виш га 
солаётган 
муаммолар 
хакида 
катгалар 
билан 
булиш иш га катта эхтиёж сезади, лекин буни хеч качон биринчи булиб узи 
бош лам айди. У см ир узи га н исбатан ёш болалардек килинадиган муомала- 
муносабатига 
каттик 
норозилик 
билдиради, 
усмирлар 
мулокоти 
нихоятда 
узгарувчанлиги билан характерлаиади. Усмирлик даврига кимнингдир хатти- 
харакатини имитация - килиш хосдир. Кугшнча улар узларига таниш ва ёкадиган
66


к и т а л а р н и н г хагтн-х. ршсатлар'-! а мм п.-кия, ч ^л н д ч ан л и к кидадилар.
Тенгдошлари. 
ш у ш ы д с к , 
синф дош лари 
гурухида 
усмир 
узининг 
»:елишувчанлик хусусияти билан н гм о;1н 
булади. Усмир уз гурухига б с* лик ва карам 
булгани холда шу i ур\ хнинг умумий фикрчга кушилишига аа унинг карорини доимо 
бажарншга тай ёр булади. Г уру к купинча усмирда 
«Биз»
.уиссининг шаклланишига 
^рд.->м Огради «•* унинг ички хол;,тини муст«хкамлайди. Усмир ёшдаги бола учун дуст 
танлаш жуда катта ах ам и ятга ага. 
Усмирлик даврида дустлик жуда кадрли 
хиссбланадн . Д устлар дои м и й р авиш д а р у хач, 
калбак якин билишга эхтиёж 
сезадилар Бу 
ь\т сж
усмир дустларнинг х.ол-ахвол сурашиши ва куришишларида 
(хул бериб, kv,килишкарида куринади. Куигана ана шундай жуда якин муносабатлар, усмирларнинг 
шах с 
булиб шаклланишида, хамкорликдаги харакатларининг из и инсон калби ва 
хоти раси
:а бир умрга сакланиб колади
Усмирлар катгаларнинг уларга билдирадиган ишончларига катта эхтиёж 
сезадилар. К атгаларнинг усм ир ёш дагиларга таъсир курсатиши, тарбия бериши 
учун эш кулай шароит - бу умумий мехнат билан шугулланишдир. Агар кичик 
ёшдаги болалар ёрдамчи булиш ролларидан кониксалар, усмирлар, айникса катта 
усмирлар катталар билан тенг равишда фаолият курсатаётганларидан, лозим булганда 
уларнинг урниларига хам ишлан олишларидан коникадилар. Катталар усмирлар 
билан дустона, уни тула туш унган холда ва акл билан рахбарлик килсалар, бунга 
Усмирлар ижобий карайдилар. лекин бу рахбарлик катганинг хохиш-истаги 
уступ пипща кечса, уидай холда улар тула каршилик курсагадилар. Бу каршилик 
кугшнча салбий натижаларга, баъзан депрессия холатни хам юзага келтириши 
мумкин. Бу холат купинча ота-онаси авторитар муносабатда булувчи оилаларда 
учрайди. Бундай. оилаларда тарбияланаётган усмирлар хает ил а мустакил холда 
харакат килишлари, уз режаларини амалга оширишлари, кийин масъулиятни уз 
зиммаларига 
олишлари 
бирм унча 
кийинк. 
Улар 
купинча 
интеллектуал 
характердаги муаммоларни хам хийинчилик билан енгадилар. Усмирлик даврида 
болаларнинг агрофдаги одамлар билан шахеий ва иш юзасидан буладиган 
муносабатларидаги мавкеи узгаради. Энди усмирлар уйин хамда дамга камрок 
вактларини ажратган холда купрок жиддий ишлар билан шугуллана бошлайдилар 
ва уларда билиш жараёнлари жадал ривожлана бошлайди. Укиш усмирлар хаётида 
катта уринни эгаллайди. Улар учун 
машгулотларнинг мустакил шакллари ёкади. 
Бошка 
давр 
болаларига 
нисбатан 
усмирларнинг 
фанларни 
муваффакиятли 
узлаштиришлари, кшикишларининг ортиши, укитувчининг укув материалини 
тушунтира олиш махоратига боглик. Билим урганиш эхтиёжлари асосида аста- 
секинлик билан укув ф анларига нисбатан катьий ижобий муносабат шаклланади. 
Бу даврда укиш нинг янги мотивлари юзага келади. Бу мотивлар усмирнинг, 
хаётий режалари, келажак касби ва идеали билан боглик булади. Айнан усмирлик 
давридан бошлаб, болалар хаётий, илмий, бадиий билимларни кенгайтиришга 
алохида эхтиёж сезадилар ва бунга харакат киладилар.Билимли бола тенгдошлари 
орасида хурматга сазовор булади. Билим усмирларга алохида бир кувонч багишлайди 
ва унинг тафаккур килиш лаёкагинк ривожлантиради. Бу даврда укувчиларга 
бериладиган укув материалининг хажми катга булгани учун хам уни эслаб колиш и
6 7


ёки би р н еч а м ар та такрорлаш йули билан узлаш тирнши кийин. Бунинг учун 
укувчи укув материалининг мазмунини тахлил килиши, ундаги мантикий тузилишни 
билиши мухим.Бу даврда болаларнинг идроки, диккати ва тасаввурлари ривожланади, 
лекин бу ривожланнш боланинг узига ва атрофдагиларга сезилмаган холда кечади. 
Шу билан бирга бу даврда боланинг хотираси, нутки, тафаккур жараснлари хам 
жадал ривожланади. Бу узгаришлар атрофдагиларга сезиларли даражада булади. 
Усмирлик даврида уз-узини англаш даражаси кенгаяди ва унда бошка одамлар, олам 
хакидаги билимлари чукурлашади. Уйин ф аолияти аста-секин кам айиб, янги 
ф аолиятлар ю зага кела бошлайди. Психик ривожланиш нинг янги боскичи 
бош ланади. Усмирлик даврида уз фаолиятини назорат этиш ривожлана бошлайди ва 
узини-узи бош кариш га интилиш и кучаяди. Бир с}п билан айтганда, усмирлик 
даври психик ривожланишда кескин бурилиш даври хисобланади.

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish