М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

Ы
£
* 
•
Temir butel
,
<6 -
20
m m
\
/
; ; ;
V
пауз
Temfr yoki 
‘yen 
nayza
11.4>rasm. Yog'och qoziq qurilmasi
1 5 5

---

11.5-rasm A. E. Straus qosig’i 
a-o’matish jarayoni; b-tayyor qoziq; 1-quvir; 2-gurzi; 3-beton.
Yuk ko'tarish qobiliyatini yanada oshirish maqsadida 
kamuflet qoziq deb 
yuritiluvchi, tag qismi kengaygan qoziqlar o'matish ham so'nggi vaqtda rivojlanib 
ketdi. Bunday qoziqlar o ’matishda quviming ostki qismiga portlovchi modda 
joylashtiriladi. So'ng quvir ichi suyuq beton bilan to'ldkrilgach portlatish amalga 
oshiriladi. Portlash natijasida ajraluvchi gaz bosimi ta’sirida quviming ostki 
qismidagi gruntda doirasimon bo'shliq hosil bo'ladi (II.6-rasm ). Natijada bo'shliq 
beton bilan to'lib, ostki qismi kengaygan qoziq shakli hosil qiladi.
Beton qoziqlaming afzalligi shundaki, ulami tayyorlashda gruntning muvozanat 
holati saqlanib, yon atrofdagi binolarga dinamik ta’sir etmaydi. Shu bilan birga 
ulami o'matish vaqtida sifatini kuzatish imkoni cheklangan bo'lib, ba’zan betonning 
qolishi jarayonida sizot suvlari zararli ta’sir etish hollari ham uchrab turadi.
a
д о я
V
11.6-rasm. Kamuflet qoziq o ’matish chizmasi:
1-quvir; 2- portlo’vchi modda 3- simlar; 4- suyuq beton; 5-kamuflct kengaytirilgan qism
1 5 6

---

Tem ir-beton 
qoziqlar 
so'nggi 
yillarda 
poydevor 
sifatida 
keng 
qo'llanilmoqda. Buning asosiy sababi ulami korxona sharoitida yasalib, tayyor holda 
ishlatilishidir. Shu bilan birga temir-beton qoziqlardan sizot suvlari sathidan qat’iy 
nazar foydalanish mumkin.
Temir-beton qoziqlar ko'ndalang qirqimi bo'yicha 
kvadrat, ko'pburchak va 
yumaloq shaklda tayyorlanadi. Ulami tayyorlashda 200-300 navli betondan 
foydalaniladi. Bo'ylama temir o'zaklar asosiy ishni bajaradi, ko'ndalanglari esa 
umumiy muvozanatni saqlashga xizmat qiladi.
i J
¥
11.7-rasm. Temir-beton qoziqlar: a-yahlil; b- g'ovak
Temir-beton qoziqlar 
yahlit va g'ovak holatda yasalishi nnimkm (X I.7- rasm).
Yaxlit qoziqlaming o'lchami 400x400 mm bo'lib, o'zagi 
I On j. 
Ii 
-1 
dona 
bo'ylama va ko'ndalang temir halqachadan tashkil topadi.
Qurilish amaliyotida ko'ndalang qirqimi 200x200 mm bo'lgan qoziqlauhn lum 
foydalanish hollari uchrab turadi. Temir-beton qoziqlaming uzunligi 5-20 m 
oralig'ida bo'lishi mumkin.
Hozirgi kunda oldindan zo'riqtirilgan o'zakli temir-beton qoziqlardan ham 
foydalanish rivojlanib bormoqda. Mazkur qoziqlarga temir kamroq sarflanish bilan 
birga ular yorilishga ancha chidamlidirlar.
Shuni eslatib o'tish lozimki, qoziqlardagi o'zaklar ulami bir joydan ikkinchi 
joyga ko'chirish va gurzi yordamida qoqish jarayonida mustahkamligini ta’minlaydi. 
Ammo qoziqni poydevor sifatila ishlashida, ayniqsa, markaziy yuk ta’sirida ular 
mutlaq ortiqehadir.
Temir-beton qoziqlar 
qoqib kiritish, suv yordam ida titratish va burash usullari 
yordamida gruntga o'rnatiladi. Gurzi bilan qoqish jarayonida qoziqning ustki qismi 
pachoqlanmasligi uchun maxsus boshmoq kiydiriladi.
Quvir shaklidagi temir-beton qoziqlaming ( 1 1.7-rasm, 
6) ko'ndalaig qirqimi
0,3-2,0 m oralig'ida o'zgaradi. Ular alohida bo’laklardan yasalib, o'matilish 
jarayonida ustma-ust payvandlab uzaytiriladi.
Tem ir qoziqlar sifatida asosan quvirdan foydalaniladi. Ular temir-beton 
qoziqlar kabi