М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

 
(4-12)
z
4.4 Zo‘riqishning tckislikdagi m asalasi
Tasm asim on 
yuk 
t a ’sirida 
zo 'riq ish . Oldingi bandda zo'riqishning 
fazoviy holati ko'rib o'tildi. Unda zo'riqisning o ’zgarishi uch o 'q yo'nalishi bo'ylab
Agar 
N
tasma shaklida (bir tomonga uzliksiz 
tarqalgan) yuk sifatida b o ’lib (4.10- rasm), uzluksiz tomonga 
yo’nalgan .y o'qi bo'ylab o'zgarmas miqdorga ega 
bo'lsa,
ya’ni 
— = 
0
, 
yarimfazoning 
istalgan 
nuqtasidagi 
dt
zo’riqishni mazkur o ’qqa tik yo’nalgan 
z va л 
qlar 
bo'yicha aniqlash kifoya qiladi.
Gruntlar 
mexanikasida 
tekislikdagi 
masala
deb 
yuritiluvchi mazkur holatlar qurilishda kplab uchraydi. 
Masalan, yuk k o ’taruvchi devorlar ostidagi poydevorlar 
tirgovich devorlar, qirg’oq to ’siqlari va xokasolar.
Tekislikdagi masalani hal etishda, asosan, 
zo'riqishning ikki tik yo'nalgan tashkil etuvchisi: 
a ,
va 
a t
hamda bir yotiq tashkil etuvchisi 
bilan
hisoblashishga to 'g 'ri keladi.
yuz bearar edi.
4 .1 0 r a s m . T a s m a s im o n
y u k t a ’s ir id a g i
57

---

Quyida chiziqli dcformatsiyalanuvchi jismlar uchun fransuz olimi Flaman 
taklif etgan usuldan foydalanib, 
tekis tarqatuvchi tasmasimon yuk
ta’siridan 
yuzaga keluvchi zo’riqishni aniqlashga oid masalani ko'rib chiqamiz (4.11-rasm).
Tekislikdagi mazkur masalani yechishda ta ’sir 
etuvchi yukning o 'ta kichik bo’lagi 
dx
yagona yuk 
sifatida qabul qilinadi. 
U 
holda 
M
nuqtadagi 
zo'riqishning 
tashkil 
etuvchilarini 
quyidagicha 
aniqlash mumkin:
a ,
= — [ 2 a ? - s in 2 a ( - c o s ( a r , + a 2)