М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

M =-
C l g < p + < p ~ -
Mh = M + 1, M =
M
<8
(15.31)
15.8- rasmda 
M, Mh, Mc koeffitsiyentlaming gruntning ishqalaiish burchagiga 
bog'liqligiga oid chizma keltirilgan.
15.7 Z a m in z ilz ila b a rd o sh lig in i o sh iris h g a
y o ’n a ltirilg a n ta d b i r l a r
Yuqoridagi (15.9) ifodaga murojaat qilamiz:
2 0 3

---

Mazkur ifodaga binoan qurilish maydonining seysmik mustahkamligi asosan 
ikki miqdorga, yani zilzila jarayonida vujudga keladigan tezlanish 
( a s) va 
muvozanat tezlanishi 
( a  m) ga bog’liq.
Zilzilaning tezlanishi 
as tabiiy sharoitda hosil bo’lishi bois, uning asosiy 
ko'rsatkichlari: tebranish amplitudasi 
A va davri T ga inson deyarli ta’sir ko'rsata 
olmaydi. Buning aksicha, muvozanat tezlanishi 
am zamin gruntlarining hossalari va 
inshootdan ta’sir etuvchi yukning miqdoriga bog'liq bo'lgani uchun, uning 
qiymatini istagancha o'zgartirish yo'li bilan zamin mustahkamligini oshirish 
mumkin.
Zaminlaming zilzilaga nisbatan mustahkamligini oshirishga yo'naltirilgan 
tadbirlar turlichadir. Ulaming ba’zilari gruntning mustahkamlik ko'rsatkichlarini 
( p , 
c) oshirishga oid bo’lsa, boshqalari inshootning og’irligi, yoki uning 
qurilmalarini tanlashga qaratilgan.
Gruntning mustahkamlik ko'rsatkichlarini oshirish tadbirlarL Gruntning 
mustahkamlik ko'rsatkichlari 
(
ni oshirish bevosita muvozanat tezlanishi 
a mva zaminning mustahkamlik koeffitsiyenti 
miqdorini ko'paytirishga olib 
keladi. Ushbu maqsadda quyidagi tadbirlami amalga oshirish mumkin:
- bo'sh va g'ovakli gruntlami butun qatlam bo'yicha zichlash;
- grunt zarralari aro bog'lanish kuchini kimyoviy usullar yordamida oshirish;
- grunt zarralari aro bog'lanish kuchini issiqlik ta’sirida oshirish;
- sizot suvlarini zamin atrofidan chetlatish va boshqalar.
Inshoot loyihasiga bo‘g’ liq tadbirlar. Ushbu tadbirlaming eng oddiysi 
inshoot atrofini qo'shimcha yuklash va bo'sh g'ovak gruntlar qatlamini qisqartirish 
bilan bog’liq.
Inshoot atrofini q о 'shimcha yuklash usulining mohiyali harqanday gruntning 
tashqi yukdan hosil bo’luvchi tik zo’riqish ta’sirida 
mustahkamligi oshishi 
xususiyatiga asoslangan. M a’lumki poydevor uchun qazilgan xandaq ko'pincha shu 
joydan olingan grunt bilan to'ldiriladi. Deyarli zichlashtirilmagan bunday to'kma 
gruntlar bo'sh va g'ovak holida joylashuvi oqibatida, zilzila ta’sirida cho’kishga 
moyil bo'ladi. Agar ular zilzilaga qadar nam holatda bo'lsa, zichlashuv jarayonida 
aks bosim ta’ siriga uchrab, inshoot ostidagi gruntni yuksizlantirishga olib kelishi 
mumkin.
Shuning uchun avvalo poydevor atrofiga to'kilgan gruntlar yetarli darajada 
zichlanishi, uning ustidan esa zilzilaga chidamli ashyolar bilai yuklanishi 
maqsadga muvofiq. Mazkur tadbir to'kilgan gruntlaming muvozanat tezlanishini 
a  m oshirish bilan birga, zaminning mustahkamligini ta’minlaydi.
Inshootga 
taqab joylashtiriladigan qo’shimcha binolar, yoki zichlab 
joylashtirilgan yirik toshlar qo’shimcha yuk o’ming bosishi mumkin.
G runt qatlam ini kamaytiruvclii tadbir sifatida poydevor chuqurligini 
oshirish, yoki qoziqli poydevorlar qo'llash kabilami aytish mumkin.
Chuqur poydevorlar har qanday inshoot: sanoat va jamoat, ko'prik ustuni, suv 
inshootlari va boshqalar uchun ham qo'l keladi. Bunda chuqur 
poydevorlar

---

yordamida qo'shimcha yertlalar hosil bo'lib, ular keltiradigan foydani nazarda 
tutilsa ushbu tadbimi beqiyosligiga ishonch hosil qilish mumkin..
Chuqur poydevorlar qo‘llanganda inshootdan tushayotgan bosim zaminning 
mustahkam, ko'p 
yuk 
ko'taruvchi qatlamlariga uzatilib, binoning 
umumiy 
turg'unligi ta’minlanishi shubhasisdir.
Shu bilan birga grunt qatlami bo'ylab chuqurlashgan sari uning mustahkamlik 
ko'rsatkichlari