Loyihaning ayrim bosqichlarini bajarish bo’yicha tavsiyalar

Gidravlik domkrat. U (6.7-rasm) silindr 6, porshen 5, nasos 1, so’ruvchi 3, haydovchi 4 va to’kuvchi 7 klapanlar, suyuqlik idishi 2 va dastak 8 dan tashkil topgan. Qo’l yuritmali domkratlarda nasos va suyuqlik baki bir korpusga birlashtirilgan bo’ladi.

6.7-rasm. Qo’l yuritmali gidravlik domkrat.
Dastak nasos plunjeriga ilgarilanma - qaytarilma harakat beradi. Plunjer nasos silindri ichida o’ngga yurganda so’rish klapani ocxilib, suyuqlik to’ldiriladi, chapga yurganda esa, hosil bo’lgan bosim ostida haydash klapani orqali suyuqlik asosiy silindr porsheni ostiga boradi. Dastakdagi kuch va ko’tarish kuchi porshenlar diametrining kvadrati va dastak elkasiga to’g’ri proporstionaldir. Qo’l yuritmali gidravlik domkratlar 200 tonnagacha yukni 0,18...0,2 metrgacha ko’taradi. Gidravlik domkratlarning afzalligi – kuchliroq nasosning bittasi bilan bir necha ko’targichni harakatga keltirish mumkin.

Rezbali ulanmalarni hisoblash

Mahkamlash detallari asosan past va o’rtacha uglerodli – st.10, st.20, st.35 va boshqa po’latlardan tayyorlanadi. Po’lat vintlar, boltlar va shpilkalar tayyorlash uchun olingan materiallar 12-sinf pishiqligiga ega bo’lishi kerak. Ular ikki raqamli son bilan belgilanadi va uning birinchi soni 100 ga ko’paytirilsa, materialning pishiqlik chegarasini, agar birinchi sonni ikkinchisiga hamda 10 soniga ko’paytirilsa, materialning oquvchanlik chegarasi kelib chiqadi. Masalan, 4.6 belgi uchun _sp = 400 MPa, _so = 240 MPa bo’ladi. Mas’uliyatli detallar uchun 40X, 30XGSA po’latlaridan foydalaniladi va ularni zanglashdan saqlash uchun mis, stink va boshqa himoya metallari bilan qoplanadi.
Rezbali mahkamlash ulanmalarning pishiqligi faqat mos material tanlashdan tashqari, to’g’ri rezba tanlash (katta, mayda birbirini qoplovchi va b.) hamda detalning eng muqobil konstrkstiyasini tanlash, ya’ni bolt yoki gayka zo’riqish joylarida ma’lum egriliklar mo’ljallash hisobiga ham oshiriladi.
6.8-rasm. Boltli mahkalash ulanmalari
Rezbali ulanmalar quyidagi sabbalarga ko’ra ishdan chiqadilar:
-ezilish, yeyilish, rezbani qirqilishi (6.8a -rasm);
-kallakni sinishi (6.b-rasm);
-bolt kallagi ostidagi o’tuvchi qirqim bo’yicha yoki rezba bo’yicha sterjenni uzilishi ( 6.8 v-rasm).
Ko’rib chiqilgan sabablardan kelib chiqib, aytish mumkinki, rezbali mahkamlash ulanmalarini pishiqligi sterjenning cho’zilishiga bo’lgan pishiqligi bilan baholanadi, ya’ni asosiy mezon bo’lib hizmat qiladi. Bunda bolt rezbasining eng chuqur joyi havfli deb hisoblanadi va bu o’lcham ichki diametr d_i bilan belgilanadi.
Detallarni mahkamlashdagi har xil zo’riqishlarning paydo bo’lish hollari va ularni hisoblashni misollarda ko’rib chiqamiz.
O’q bo’yicha kuch ta’sir etuvchi, qotirilmagan bolt
hisobi. Bu holda bolt, vint, shpilka faqat cho’zilishga ishlaydi (6.8arasm). Bo’ylama R kuchi ta’sirida hosil bo’ladigan kuchlanish quyidagicha aniqlanadi:
s_p = P/F = 4P/pd²,
bu yerda: F^{=p d}₄² -bolt qirqimining yuzasi, mm²
Ushbu formula yordamida boltning ruxsat etilgan zo’riqishga chiday oladigan eng minimal diametrini aniqlash mumkin:
4P

d0 = p[sp], bu yerda: d_o –bolt diametrining eng kichik diametri.