Logopedik ritmika

Katta yoshdagi duduqlanadiganlar bilan logoritmik mashg‘ulotlarni 
nutq statsionari sharoitida quyidagi sxema bilan o‘tkazish mumkin
10
. 
1.
Kirish qismi
(10–15 daqiqa). Duduqlanadiganlar diqqatini tashkil qilish, 
qomatni yaxshilash, yurishda so‘z bilan harkatni muvofiqlashtirishni rivojlantirish, 
eski va yangi taklif qilingan qiyin bo‘lmagan mashqlarni takrorlash, qiyin bo‘lmagan 
raqs harakatlarini bajarish (harakatlar ko‘lami va bajarish tempini asta-sekin oshirish).
10
Эркман В.А. Проведение логопедической ритмики со взрослыми заикающимися. Метод рекомендации. – Л., 
1974. 

---

2.
Asosiy qism (30–45 daqiqa). Muskullar tonusini tartibga soluvchi, 
diqqat-e’tiborni, xotirani rivojlantiruvchi, harakatlarni so‘z va she’rli matn bilan 
muvofiqlashtiruvchi mashqlar. 
3.
Yakunlovchi qism (10–15 daqiqa). Mimikali gimnastika, xotirjam yurish, 
figurali qadam tashlash, bo‘shashganlik mashqlari. 
Katta yoshdagi duduqlanadiganlar bilan mashg‘ulotlarni har kuni yoki kun 
ora o‘tkazish maqsadga muvofiq, lekin haftada uch martadan kam bo‘lmasligi kerak, 
mashg‘ulotlarning davomiyligi 45 daqiqadan 1 soatu 20 daqiqagacha. 
Mashg‘ulotlarning soni davolanish kursining davomiyligiga bog‘liq. Ritmik material 
sxema bo‘yicha joylashadi va logopedik mashg‘ulotlar rejasi bilan yaqindan 
bog‘langan bo‘ladi. Logoritmik mashg‘ulotlar uchun maxsus soatlar ajratiladi yoki 
ular logopedik mashg‘ulotga kiritilishi mumkin. Odamlar soni 8–10 tadan oshmasligi 
kerak. 
Duduqlanadigan 5–8 sinf o‘quvchilari bilan mashg‘ulotlarda qo‘shila olishni 
yoki umumiy va nutqiy harakatlarni “uchirish” ni mashq qilish tavsiya etiladi
11
. 
Harakatga kirishish tezligini rivojlantirish vositalaridan harakat muayyan 
buyruq orqali bajariladigan saf mashqlari; nutq va motor ta’sirlariga o‘yinlar; safda 
raqamlarni tartib bilan sanash, birinchi – ikkinchi, birinchi – uchinchi va boshqalar; 
bir vaqtda nutqli nafasni va kirishish tezligini avtomatlashtirish mashqlari, nutq 
apparatining hamma uchta bo‘limi faoliyatini muvofiqlashtirish hisoblanadi. Bu 
mashqlarga nafas chiqarganda har xil nutq materialini talaffuz qilish, ayrim unli 
tovushlardan boshlab turli murakkablik va uzunlikdagi gap bo‘g‘inlari va birikmalari 
kiradi. Nutq faoliyatiga kirish faqat “ikki” sanog‘idan amalga oshiriladi; tasodifiylik 
belgisidan foydalaniladi; shug‘ullanayotganlar ulardan qay birlari nutq materialini 
gapirishini bevosita nutqqa kirishish paytida biladilar; nutqqa kirishish uchun signal 
bilan harakat komplekslarini bajarishda guruhdagi navbatchi tomonidan aytilgan 
iboraning birinchi so‘zi hisoblanadi. Nutq nafasini avtomatlashtirishga yo‘naltirilgan 
mashqlar duduqlanadiganlar nutqini to‘g‘rilashda kerakli yordam ko‘rsatadi.
Duduqlanadigan o‘quvchilar bilan logoritmik mashg‘ulotlarni uch qismdan 
qurish maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
I.
Kirish.
Saf tortish, navbatchi raporti, salomlashish, mashg‘ulot mavzui 
bilan tanishish, saf mashqlari, yurishning turli ko‘rinishlari, yengil chopish. 
11
Дресвянников В.И. К вопросу о направленнности логоритмических занятий в работе с заикающимися 
среднего школьного возраста // Дефектология. 1978. № 1. –С.51-56. 

---

II.