Logopedik ritmika

X. Artikulyator harakatlarini, tekis nafas chiqarishni, ma’lum ohangda 
gapirishni, ovoz chiqarishni, diksiyani, dinamikani tarbiyalash
.
Kuldiradigan 
she’rlar, ovozga taqlid qiluvchi ikki-to‘rt qatorli she’rlar, jo‘r bo‘lib qo‘shiq aytish, 
ashula aytish. 
XI. O‘yin faoliyatini tarbiyalash
.
Mashg‘ulot–o‘yinlardan musiqali-didaktik 
o‘yinlar ancha muhim. U o‘yin harakatlarini rivojlantirishni o‘zi yo‘lga qo‘yadi, 
xorovodli qurilishlarga, harakatlantiruvchi o‘yinlarga xos bo‘lgan ko‘pgina 
xususiyatlarni birlashtiradi. Mazmuni, tuzilishi, o‘yin harakatlari va musiqali-

---

didaktik o‘yin qoidalari yuqori, ritmik, dinamik va tembrli eshitishni rivojlanishiga 
imkon beradi.
XII. Jamoani, sherikni va tashabbusni his qilishni, qobiliyatni to‘plash – 
iroda doirasini rivojlantirishni tarbiyalash
.
Musiqali obrazga mos harakatlar, 
qo‘shiqlarni sahnalashtirish, xorvodlar, o‘yinlar.
Tarbiyachi, logoped va vazifalarni to‘g‘ri bajaradigan bolalar harakatlariga 
taqlid qilish logoritmik tarbiya metodikasining asosini tashkil etadi. Bolalarga yakka 
yondashishlar jamoaviy yondashishlar bilan mos keladi: kichkina guruhda har bir 
bolaning vazifalarni bajarishini tekshirish va boshqalar. Logoped va tarbiyachi har xil 
usullardan foydalanadilar: harakatlarni ko‘rsatish, og‘zaki yo‘llanmalar, izoh berish, 
obrazli hikoya qilish, bola bilan birgalikda harakatlarni bajarish, u bilan kerakli 
so‘zni, iborani takrorlash; hayotining uchinchi yilidagi duduqlanadigan bolalar bilan 
ishlashda zarur bo‘lgan ma’qullash, maqtash, rag‘batlantirish kabilar qo‘llaniladi.
Logoritmik mashg‘ulotlr mavzuli va majmualilarga ajratiladi. Mavzuli 
mashg‘ulotlarda musiqali, harakatli, nutqli faoliyatning ko‘rinishlari qandaydir bitta 
obraz bilan birlashtiriladi (masalan, qushcha, qo‘g‘irchoq, sharlar, g‘ozlar, samolyot, 
yomg‘ir, archa, mushukcha bilan).
Majumali mashg‘ulotlarda musiqali faoliyat nutqli-rassomlik va tasviriy 
faoliyat bilan uyg‘unlashadi; harakatlarning galma-galligi sodir bo‘ladi (masalan, goh 
bolalar o‘yinchoqni ko‘zdan kechiradilar, goh personajning ifodali harakatlarini 
bajaradilar, goh rasm chizadilar yoki musiqa ostida faoliyat tempini aniqlovchi tayyor 
shakllarni yopishtiradilar, gohida esa pedagog bilan birgalikda kuylaydilar).
Logoritmik mashg‘ulotlarning hamma ko‘rinishlari kunning birinchi yarmida 
o‘tkaziladi va 20 daqiqa davom etadi.
Qo‘shiqlar odatda xor bo‘lib ijro etiladi. Yakkaxon ijro etishlar ham bo‘lishi mumkin, 
lekin u nutqda va xulqda katta mas’uliyatni va mustaqillikni talab etadi. Bu vazifani hamma 
duduqlanadiganlar ham eplay olmaydilar. Shuning uchun qo‘shiqni yakkaxon ijro etish asta-sekin 
tarbiyalanadi: avval bola xorda, kichik guruhda qo‘shiq aytadi. So‘ngra logoped dialog shaklidagi 
o‘ziga xos qo‘shiqni tanlab oladi: bittasi savolni kuylaydi va ikkitasi yoki uchtasi javobni
kuylaydi, keyin dialogni ikkita duduqlanadigan kuylaydi, shu bilan birga yakka kuylaganida 
talvasa paydo bo‘ladigan bola oldin berilgan savolga javobni kuylaydi va faqat undan keyingina 
dialogning tashabbuskori sifatida chiqadi.
Duduqlanadiganlarda qo‘shiq aytish paytida kuylash ko‘nikmalari, [«a»],
[«o»], [«u»] unlilari va ularning birikmalari [«e»], [«i»] ni davomli kuylash ishlab 
chiqiladi. Qo‘shiqchilik diapazonini mustahkamlash uchun oldin kichik mashqlar 

---

beriladi, qo‘shiqlar har safar ancha baland ohangdoshlikda kuylanadi, ya’ni tashiladi
(asarning ohangdoshligi yuqori yoki past tomonga o‘zgaradi). Turli registrli 
mashqlardan foydalaniladi (bitta odam goh baland, goh past ovozda kuylaydi).
Logoped diksiya ustida ish olib borar ekan bolalarning e’tiborini qo‘shiqdagi 
ifodali nutq ohanglariga va ularning musiqa ohangi bilan mosligiga qaratadi. 
Duduqlanadiganlar murojaat qilishni ovoz bilan ajratishni o‘rganadilar: («Hoy, 
yo‘ldagi, ehtiyot bo‘l»!), savol («Qani mening bolalarim, kul rang 
mushukchalarim?»), obrazning xarakterli belgisi («Qo‘rqoq kul rang quyoncha…»). 
E