Logopedik ritmika

Maktabgacha yoshdagi bolalarda quyidagi anatomik-fiziologik tizimning 
o‘ziga xos xususiyati bo‘ladi:
1)
bosh miya po‘stlog‘i to‘qimalarining tugallanmagan differensiatsiyasi, 
shu jumladan psixomotor qismida, ajratib tashlangan harakatni statik bajarishni 
qiyinlashtiradi (qo‘l, oyoqni bukish, rostlash), bu bilan bola tez charchab qoladi. Shu 
munosabat bilan ta’sirlanish va tormozlanish hamda ularning muvozanatini saqlash 
jarayonlarini bir tekis navbat bilan turishiga imkon beruvchi turli harakatlarni tez-tez 
almashtirib turish zarur; 

---

2)
2–3 yoshdagi bolaning tez o‘suvchi yumshoq suyagi har xil bukilishlarga 
duchor bo‘ladi. Shuning uchun yelka kamarida haddan oshgan kuchlanishda va uzoq 
vaqt statik holatida turish bilan bog‘liq kuch harakatlarini bajarmaslik kerak; 
3)
2-3 yoshdagi bolalarda ijobiy hissiyotlar asab-psixik doirasini funksional 
tashkil topishi va rivojlanishida katta o‘rin egallaydi. Buning kuchida logoritmik 
mashg‘ulotlarning mazmuni va tashkil etilishi bolalarda qoniqish uyg‘otishi kerak. 
Qo‘llash va maqtash bolada hissiyot tonusini ko‘taradi, motor va psixik tanglikni 
oldini oladi va ozod qiladi, hatto uning umumiy faolligini oshiradi, rag‘batlantiradi va 
muloqotni yengillashtiradi.
Nutq materialini tanlaganda kichik bolalar dialogidagi maxsus xislatlarni nazarda tutish 
kerak: sherigiga tez-tez luqma tashlash – takrorlash yordamida moslashish; gapirayotganlardan 
tengdoshlaridan qay biriga birinchi majburiy murojaat etish; dialogning nisbiy tashkil etilganligi: 
dialogga galma-galdan kirishish, muayyan insonlarga yo‘naltirilish, ya’ni nutqning asosiy 
funksiyasini – kommunikativlikni amalga oshirish. 2–3 yoshdagi bolalar nutqni muloqot, 
kechinma yoki qo‘shma harakatga chaqiriq vositasi sifatida qo‘llaydilar. Harakat bolalarda 
ko‘pincha monologga nisbatan dialogni vujudga keltiradi, chunki bola yoki gaplashishga intiladi, 
yoki yordam so‘raydi. Affektlarning (qattiq hayajonning) zaruratdan bevosita ifodalanishi va 
boshqalarga shaxsiy kechinmalarini xabar berish xohishida murojaat qilishning leksik va 
grammatik xususiyatlari tug‘iladi: fe’llarning ko‘p sonli buyruq mayli bilan bog‘liqligi, o‘z 
fikrini aytish buyruq yoki so‘roq xarakterida, iltimos ko‘rinishidan iborat bo‘ladi. 
Odatda, duduqlanish paydo bo‘lishi bilan ko‘pchilik rivojlanayotgan bolalarda shaxsi, 
nutqi va xulqiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi. Shu bilan birga ilk yoshdagi duduqlanadigan 
bolalarning bir qismida motor funksiyasining, nutqning, dilkashlikning, taqlidchilikning, 
tengdoshlari bilan o‘zaro munosabatning, hamda yakka-shaxsiy xususiyatlarining disgarmonik 
rivojlanishi belgilanadi. G.A.Volkovaning tadqiqotlarida ko‘rsatilishicha 2–3 yoshdagi 
duduqlanadigan va duduqlanmaydigan bolalarda quyidagi motor ko‘nikmalarining rivojlanishi va 
avtomatlashishida kechikish kuzatiladi (sanab chiqish ontogenezda shakllanishi bilan 
muvofiqlikda beriladi): 
1)
narsani ushlab olish va uni qo‘lda uzoq tutib turish; 
2)
“Ladushki”, “Hakka” o‘yinidagi kabi qo‘l barmoqlari va panjaning harakati;
3)
qoshiqdan foydalanish; 
4)
yurishni egallash;
5)
qurilish materiali bilan o‘yinlarda ketma-ket harakatlar yonida. 
Bu bolalar betayin hulq bilan xarakterlanadilar, u atrofdagilarga affektiv munosabat 
ko‘rsatadi. Ko‘pchiligida faoliyatda inertlik, tez toliqib qolish begilanadi. Tez-tez 
ta’sirlanuvchanlik, salbiy va tajovuzkorlik ta’sirlari. Ko‘p bolalar yig‘loqi. Ko‘pchiligi uchun 
hatto yaxshi ko‘rgan yaqinlari bilan ham muloqot qilishdan bosh tortishgacha tuturiqsizlik xos.
Logopedik ritmika bo‘yicha mashg‘ulotlarni quyidagi shartlarni hisobga olgan holda 
o‘tkazish kerak.