Logopedik ritmika

shitishning tovush balandligini rivojlantirish uchun
duduqlanadiganlarga 
quyidagi mashqlar taklif qilinadi: kuyning oxirgi tovushi jaranglashi qachon 
tugaganini aniqlash (uni tepkida ushlab turish); deyarli ikkita bir xil musiqali 
iboraning har xil qo‘shimchasini eshitish; yuqori va past tovushlarni, hamda kuyning 
yuqori-past harakatini ajratish; to‘g‘ri va noto‘g‘ri kuylayotganlarni aniqlash.
Ovoz va eshitishni muvofiqlashtirishni rivojlantirish uchun
:
berilgan 
tovushga «sozlanishni» uddalash; pedagogning topshirig‘i bo‘yicha va uning 
yordamida erkin kuy jaranglashini kerakli ohangdoshlikda balandlatish yoki 
pastlatish; o‘z ovozi jaranglashining xarakteri va balandligiga pedagogning 
ko‘rsatmasiga ko‘ra kuy ijro etayotgan boshqalarning ovozini «tekislash»; musiqali 
kirishdan keyin qo‘shiqni va har bir musiqali iborani alohida aniq boshlash.
Duduqlangan bolalarga kuylashni musiqa jo‘rligisiz o‘rgatish foydali. Bunday 
kuylash eshitish diqqatini rivojlantirishga, diksiyani va tovush ovozini tozaligiga 
imkon beradi. 
Duduqlangan bolalar avval fortepiano jo‘rligida kuylaydilar (kuy ozgina 
chalib turiladi), so‘ngra pedagog bilan va, nihoyat, mustaqil musiqa jo‘rligisiz 
kuylaydilar.
Hamma yoshdagi duduqlanadiganlar bila ishda kuydeklamatsiyadan 
foydalanish mumkin. She’rli va prozaik matnlarni tanlashda yoshni, nutqning holatini, 
musiqiy qobiliyatning rivojlanishini, korreksion ishning bosqichini hisobga olgan 
holda amalga oshiriladi. Musiqa jo‘rligidagi o‘qish, ifodali hikoya qilish, dialog yoki 
xorli deklamatsiya qilish matn mazmuniga mos kelishi, syujetni, obrazni asar 
personajlarini ochishga yordam berishi kerak.

---

4. DUDUQLANGAN BOLALARDA KORREKSION IShNING BOSQIChIGA 
LOGORITMIK TA’SIRNING BOG‘LIQLIGI 
Duduqlanadigan bolalarda to‘g‘ri, talvasalanmagan nutqni tarbiyalash asta-
sekin amalga oshiriladi: uning yengillashgan shaklidan mustaqil shakligacha, 
duduqlanadiganlar uchun alohida turmush vaziyatlarida hissiyotli nutq. Tabiiyki,
duduqlanadiganlarga kompleks ta’sir qilinganida logopedik ritmika logopedik 
korreksiya vazifalariga bog‘liq bo‘ladi. Maktabgacha yoshdagi duduqlanadiganlar 
bilan logopedik ritmika mashg‘ulotlari metodikasi duduqlanishni bartaraf qilish 
bosqichlari bilan muvofiqlikda muallif
12
tomonidan ishlab chiqilgan.