Lim vazirligi guliston davlat universiteti

3-asosiy savol bayoni: Viloyat 1938 yilda O’zbekiston tarkibida tashkil topgan. Hozirgi kunda u 10 qishloq tumanlaridai iborat: Bog’ot, Gurlan, Urganch, Xiva, Xonqa, Shovot, Yangiariq, Yangibozor, Qo’shko’pir va Xazorasp.
Xorazm viloyatining maydoni 6,05 ming km² va bu jixatdan u respublikada Andijon va Sirdaryo viloyatlaridan kattaroq, holos. Viloyat aholisi, 1.01.2002 yil ma’lumotlariga ko’ra, 1370 ming kishi. Ma’muriy markazi—Urganch shaxri.
Xorazm viloyati hududi jihatidan uncha katta bo’lmasada, uning iqtisodiy salohiyati ancha yuqori. Jumladan, bu erda yaratilgan yalpi ichki mahsulot va sanoat mahsulotining xajmi QR. ga qaraganda 1,6 marta ziyod, qishloq xo’jaligi mahsulotining qiymati esa 2,4 marta ortiq.
Geografik o’rni va tabiiy boyliklari. Viloyat Amudaryoning quyi qismida, O’zbekiston Respublikasining shimoli-g’arbida joylashgan, QR. va qisman janubda Buxoro viloyati bilan, g’arbda va janubi-g’arbda Turkmaniston davlati bilan chegaradosh.
Viloyat hududining asosiy qismi Amudaryoning ko’l soxilida joylashgan. Amudaryo boy tarix va madaniyatga ega bo’lgan Xorazm takdirida katta rol o’ynagan. Nil daryosi qadimgi Misr uchun qanchalik ahamiyatli bo’lgan bo’lsa, Amudaryo (Oke) ham Xorazm o’lkasi uchun shunchalik muhim bo’lgan. Binobarin, bu daryo Xorazm viloyati va qo’shni hududlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy tarixiy geografik omili hisoblanadi.
Xorazm hududini Chorjuy—Toshxovuz—Beynau temir yo’li kesib o’tadi. Bu uning rivojlanishiga, Turkmaniston, Qozog’iston, RF va boshqa davlatlar bilan aloqa qilishida ancha qulayliklar tug’diradi. Biroq, viloyatning Orol dengiziga yaqinligi, ushbu mintaqada vujudga kelgan ekologik vaziyat uning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.
Viloyat er usti tuzilishi murakkab emas, uning hududi Turon pasttekisligiga kiradi. Er satxining nisbatan balandligi daryodan uzoqlashgan sari janubga tomon biroz ko’tarilib boradi. Bunday geomorfologik holat va u bilan bog’liq er osti suvlarining joylanishi aholi manzilgoxlari va xo’jalik tarmoqlarini hududiy tashkil qilishga o’z ta’sirini ko’rsatadi.
Xorazm hududining tuzilishi ayni vaqtda uning qazilma resurslariga boy emasligidan ham darak beradi. Darxaqiqat, bu erda ko’zga ko’rinarli qazilma boyliklar topilmagan (extimol, uning janubiy va ung qirg’oq qismida kelajakda yoqilg’i resurslari, jumladan tabiiy gaz konlari aniqlanishi mumkin). Viloyatda mineral xom ashyo va yoqilg’i resurslarining o’ta tanqisligi og’ir sanoat tarmoqlarini rivojlantirishga to’sqinlik qiladi.
Iqlimi kontinental, namgarchilik kam. Shu sababli qadimdan bu hududda dexqonchilikning rivojlanishi asosan suv, sug’orish inshootlari bilan bog’liq bo’lgan. Xatto xozirgi kunda ham iqlimning quruq kelishi, Amudaryoda suvning kamayishi bu erda nafaqat sug’orma dexqonchilikdan tashqari elektr energiyasini ishlab chiqarishga, daryo transporti faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko’rsatadi.
Shunday qilib, Xorazm viloyatining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi ko’p jihatdan agroiqlimiy resurslarga, suv zaxiralari, Orol bo’yi ekologik muammolarini hal qilishga hamda hududlar bilan iqtisodiy integratsiya qilishiga borliq.