|
Xo’jaligi. Mintaqa iqtisodiyoti agrar-industrial yo’nalishi bilan tavsiflanadi. Boshqa hududlarda bo’lganidek, bu erda ham bozor isloxotlari amalga oshirilmoqda. Jumladan, jami sanoat mahsulotiiing 92—94 foizi, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining 98—99 foizi nodavlat sektoriga to’g’ri keladi. Shuningdek, bozor infrastrukturasini shakllantirish, qulay investitsiya makonini yaratish, geoekologik xolatni sog’lomlashtirishga katta ahamiyat berilmoqda.
Sanoati. QR. sanoati, yalpi ichki mahsulotning 1G’3 qismidan ko’prog’ini beradi. Bu erning sanoat majmuida engil, qurilish mahsulotlari va oziq-ovqat sanoati nisbatan yaxshi rivojlangan. Masalan, engil sanoat QR. yalpi mahsulotini 22,4, elektr energetika 16,9, oziq-ovqat 8,2 foizini ta’minlaydi. Bulardan tashqari, un-krupa, omuxta, em sanoati ham rivojlanib bormoqda.
QR. O’zbekiston Respublikasining 4,2 foiz elektr energiyasini, shuncha qurilish sanoati, 4,6 oziq-ovqat, 3,6 foiz engil sanoat, 5,2 foiz paxta tozalash sanoat mahsulotini beradi. Keyingi 10 yilda bu erda yoqilg’i, to’qimachilik, shisha va fasfor iditlari sanoati boshqalarga ko’ra tezroq rivojlanib borgan. Chunonchi, mustaqillik yillarida Qoraqalpog’iston da Nukus un zavodi (1992 i.), Kateks (1993 i.), Elteks (1994 y.), Xo’jayli shisha zavodi (1995 i.), undan ortiq qo’shma korxonalar qurildi. Hozirgi kunda bu erda 92 asosiy sanoat korxonalari mavjud bo’lib, ularda 20 ming kishiga yaqin ishchi band. Ammo sanoat rivojlanish darajasi yuqori emas. Sanoat ishlab chiqarishning indeksi 0,34 (O’zR—1,00). 5 xar ming axoliga sanoatda band bo’lganlar 13,3 kishi.
2000 yil yakunlariga ko’ra, Qoraqalpog’iston da 3353 mln. kVtG’s elektr energiyasi, 1,7 mlrd. m3 tabiiy gaz, 54 ming tonna paxta tolasi, 8,6 mln. kv.m ip gazlama, 10,8 ming tonna tozalangan o’simlik yog’i ishlab chiqarilgan.
QR. elektr energetikasi Taxiyatosh IESiga asoslangan. Albatta, bu uncha katta bo’lmagan issiqlik elektr stantsiyasi Quyi Amudaryo mintaqa iqtisodiyotini jadal rivojlantirish uchun etarli emas. Shuningdek, qazib olinayotgan neft va gaz kondensati, tabiiy gaz miqdori ham kelajakda ko’payishi kerak.
So’nggi yillarda kimyo sanoati rivojlanishiga katta e’tibor qaratilmoqda. Masalan, Qo’ng’irot shaxrida mahalliy tuz xom ashyosi asosida O’zbekistonda yagona soda zavodi xorijiy mamlakatlar investitsiyasini jalb qilingan holda barpo etilmoqda.
Mashinasozlik va o’rmon sanoati yaxshi rivojlanmagan. Mashinasozlik ko’proq qishloq xo’jaligi va yo’l qurilishi mashinalari hamda kemalarini ta’mirlashga ixtisoslashgan. Ayni vaqtda qurilish sanoati (oxak, marmar, g’isht ishlab chiqarish) birmuncha yuksalmoqda.
Engil sanoati tarkibida to’qimachilik va paxta tozalash korxonalarining o’rni katta. Nukus va Ellikqa’la tumani markazi Bo’ston shaxrida Turkiyaning «Yazek» firmasi bilan hamkorlikda Kateks va Elteks korxonalari barpo etilgan. Nukusda jun mahsulotlari (kiygiz) ishlab chiqaruvchi kombinat mavjud, paxta etishtiruvchi Beruniy, To’rtkul, Amudaryo, Ellikqal’a, Xo’jayli va boshqa tuman markazlarida paxta tozalash zavodlari ishlab turibdi.
Oziq-ovqat sanoatida asosan o’simlik yog’i (Xo’jayli, Nukus, Qo’ng’irot, Chimboy, Beruniy), konserva (Mo’ynoq Nukus) ishlab chiqarishi tovar ahamiyatiga ega. Don maxsulotlari va emning ko’pchilik qismini «Qorao’zak-don» aktsionerlik jamiyati beradi. Un sanoati korxonalari Beruniy, Chimboy, To’rtko’lda joylashgan.
Hammasi bo’lib Qoraqalpog’istonda undan ortiq faoliyat ko’rsatayotgan qo’shma korxonalar bor. Ammo ularning eksport salohiyati ancha past. Keyingi yillarda «Texnomart» O’zbek-arab KK (fotoxizmat), «Osiyo—vest» O’zbekiston-Germaniya QK (madanli suv va alkogolsiz ichimliklar), «Persey» O’zbek —Rossiya —Litva QK (qishloq xo’jaligi xom ashyosini qayta ishlash va realizatsiya qilish), «Sharq—teks» Qoraqalpoq—Italiya (paxta va uning chiqindilarini qayta ishlash), «Chimboy—Deri» O’zbek—Turk (qo’y va echkilar terisini qayta ishlash, poyafzal ishlab chiqarish) qo’shma korxonalari qurilgan. Shuningdek, dekarativ toshlar (marmar), muzqaymoq ishlab chiqaruvchi «Ays—Jayxun» Qoraqalpoq—Lyuksemburg, o’simlik yog’i beruvchi «Turon» O’zbek—Rossiya qo’shma korxonalari ham mavjud. «Kart» QK da paypok ishlab chiqariladi.
Sanoatning hududiy tarkibi o’ziga xos: taxminan 3 qismi sanoat mahsuloti Nukus shahriga, deyarli 20 foizi Taxiyatosh shaxriga to’g’ri keladi. Bulardan tashqari, Xo’jayli, Qo’ng’irot, Ellikqal’a, Chimboy, Beruniy va Amudaryo tumanlarida ham sanoat ishlab chiqarishi birmuncha rivojlangan. Ayni paytda Qorao’zak, Taxtako’pir, Mo’ynoq va Buzatov tumanlarida bu soxa deyarli yuk darajada.
Do'stlaringiz bilan baham: |
