Lim vazirligi guliston davlat universiteti

Go’sht sanoati - oziq-ovqat sanoatining etakchi tarmog’idir. O’tmishda mahalliy aholi ot Go’shtidan qazi, qoramol Go’shtidan uzoq saqlanadigan, qo’g’itilgan va qovurilgan Go’sht mahsulotlari tayyorlashgan. 1932 yilga kelib Go’sht sanoati respublika xalq xo’jaligi rejasiga alohida sanoat tarmog’i tarzida kiritilgan.
Endilikda respublikaning barcha viloyat markazlari va yirik shaharlarida Go’sht kombinatlari ishlab turibdi. "O’zgo’shtsanoat" uyushmasi tarkibida 23 ta yirik Go’sht kombinatlari, Go’sht etishtirishga ixtisoslashgan 45 ta xo’jalik, viloyat tumanlarida esa bo’rdoqichilik yo’nalishidagi 100 dan ortiq o’rta va kichik korxonalar bor. Mustaqillik yillarida mamlakatimizning turli mintaqalarida jamoa, davlat, shirkat va fermer xo’jaliklari va tadbirkorlar tomonidan zamonaviy texnologiya bilan jihozlangan Go’sht mahsulotlari va turli kolbasalar ishlab chiqaradigan ko’pgina kombinatlar qurildi.
Sut sanoati. Respublika sut sanoati korxonalarida sariyog’, sut-qatiq, sut konservalar, pishloq, qaymoq, muzqaymoq, brinza va boshqa mahsulotlar tayyorlanadi. O’zbekistonda birinchi sut zavodi Toshkent shahrida 1928 yilda ishga tushirilgan. Hozirda barcha viloyatlarda tarmoq korxonalari mavjud. Eng yirik sut kombinatlari Toshkent, Samarqand, Namangan, Buxoro, Denov, Shahrixon shaharlarida joylashgan.
Yog’-moy sanoati O’zbekiston oziq-ovqat sanoatining etakchi tarmoqlaridan biri. Sanoatning bu tarmog’ida paxta moyi ishlab chiqarish etakchilik qiladi. Xalqimiz qadimdan turli o’simliklardan (kunjut, zig’ir, maxsar) juvozlarda yog’ olishgan. Paxta chigitidan yog’ oladigan dastlabki zavod 1884 yil Qo’qonda qurilgan. Ayni paytda Respublikada yiliga umumiy quvvati 3 mln. tonna moyli o’simlik urug’larini qayta ishlaydigan 20 dan ortiq korxona ishlab turibdi. Ularda asosan g’o’za urug’i (chigit), kunjut, zig’ir, maxsar, soya, meva danaklari urug’laridan moy ishlab chiqariladi. O’simlik moyi ishlab chiqarishda yiliga 2,1 mln. t. atrofida chigit ishlatiladi. Mamlakat yog’-moy sanoati oziq-ovqat sanoati yalpi mahsulotining 40 foizini beradi. Respublikamiz o’simlik moyi ishlab chiqarishda MDH da Rossiya va Ukrainadan keyin 3-o’rinda turadi. Tarmoq korxonalarida o’simlik moyidan tashqari, margarin, kirsovun, atirsovun, farmasevtika va boshqa mahsulotlar ishlab chiqariladi. Eng yirik yog’-ekstraksiya zavodlari Guliston, Kosonsoy, Farg’ona, Qo’qon, Kattaqo’rg’on, Denov, Urganchdadir. Ularning ayrimlari jumladan, Kosonsoy va Guliston yog-ekstraksiya zavodlari sutkasiga 1200 t. chigitni qayta ishlaydi.
Mamlakat oziq-ovqat sanoatida elevator sanoatining ham hissasi oshib bormoqda. Bu mamlakat aholisining un va un mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini to’la qondirish bilan bog’liq jarayon taqozosidir. Yetishtirilgan donni faqat elevator xo’jaliklarida yaxshi saqlash mumkin. 1965 yilda respublikada umumiy sig’imi 674 ming t. bo’lgan 5 ta elevator va 226 ta g’alla ombori bo’lgan bo’lsa, endilikda mamlakatda 45 ta elevator bo’lib ularning umumiy g’alla sig’imi 4,5 mln. tonnaga etdi. Har yili etishtiriladigan g’allaning o’rtacha 65 foizi elevatorlarda saqlanadi. Qayta jihozlangan va yangidan qurilgan elevatorlar avtomatik dispetcherlik boshqaruvi tizimlari, g’alla haroratini avtomatik tarzda masofadan turib o’lchaydigan qurilmalar bilan jihozlangan.