Atamaning nomlanishi
|
Atamaning ma’nosi
|
o’zbek tilida
|
rus tilida
|
ingliz tilida
|
Aholining zichligi
|
Плотност населения
|
Population density
|
territoriyadaaholining joylashuvdarajasi. Mamlakatyokirayonaholisisoninimaydonko’lamiga taqsimlashyo’li bilanhisoblab chiqariladi. Aholining o’rtacha zichligini topish uchun barcha aholi soni maydonga taqsimlanadi.
|
Aholi
|
Население
|
Population
|
ma’lum terr-yada, ya’ni Er shari, uning ayrim qismlari: qit’alar, mamlakatlar, shaharlar, rlarda yashayotgan kishilar gruppasi.
|
Aholining tabiiy o’sishi
|
Естественный прирост населения
|
Natural population growth
|
bir yilda har 1000 kishi hisobida o’lganlar sonidan tug’ilganlar sonining ortiq bo’lishi.
|
Balans usuli
|
Метод баланса
|
Balance method
|
Iqtisodiy geografiya»ning asosiy usullaridan biri. Ushbu usul yordamida regionlarning resurs va mahsulotga, ishchi kuchiga bo’lgan talabini aniqlash xususan, ayrim hududlar o’zida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar bilan o’z ehtiyojini qondiralayotganligi yoki qondira olmayotganligi, zarur mahsulotlarni keltirish yoki olib ketish qo’lami darajasini baholash, shuningdek, region ho’jalik majmui rivojlanishidagi nomutanosiblikni va uni bartaraf etish yo’llari aniqlanadi.
|
Geografik muhit
|
Географическая среда
|
Geographical environment
|
Er tabiatining kishilik jamiyati tarixiy taraqqiyotining hozirgi bosqichida o’zining hayoti va ishlab chiqarish faoliyati bilan bevosita ta’sir ko’rsatib turadigan qismga aytiladi.
|
Gidroresurslar
|
Гидроресурсы
|
Gidroresurs
|
daryolar va sharsharalarning balanddan tushuvchi suvi kuchida mujassamlashgan energiya zapaslari.
|
Yoqilg’i-energetika
|
Топливо и энергия
|
Fuel and Energy
|
sanoati dunyo xo’jaligining asosi bo’lib, u uchta bo’g’indan – yoqilg’i-energetika resurslarini qazib olish, resurslarni energiya ishlab chiqarish joylariga tashish, elektr va issiqliq energiyasini ishlab chiqarishdan tashkil topgan.
|
Makrotizim
|
Макроцикл
|
macrocycle
|
eng yirik iqtisodiy nisbatlarni aks ettiradi va bunda ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalari, sanoat, qurilish, qishloq ho’jaligi, transport va aloqa, xalqaro savdo o’rtasidagi nisbatlar aniqlanadi.
|
Suburbanizatsiya
|
Субурбанизация
|
Suburbanization
|
(inglizcha su-burb — shahar yoni)—shaharlarning shahar atroflari hisobiga o’sishi.
|
"Iqtisodiy geografiya" tushunchasini
|
Понятие «экономическая география»
|
The concept of "economic geography"
|
buyuk rus qomusiy olimi M.V.Lomonosov XVIII asrning 60-yillarida ishlatgan va uni muomalaga kiritgan.
|
Iqtisodiy rivojlantirish kontseptsiyasi
|
Концепция экономического развития
|
Concept of economic development
|
muayyan mamlakat, iqtisodiy rayonlarning murakkab tizimi bo’lib, shakllanishi qonuniy tarzda shakllanadi.
|
Iqtisodiy - geografik bashoratlash usuli
|
Экономико-географический метод прогнозирования
|
Economical - geographical forecasting method
|
mamlakatlar, ularning hududlari kelajakda majmuali rivojlanishini turli ko’rsatgichlar tahlili orqali belgilashga yordam beradi.
|
Kartografik
usul
|
Картографический метод
|
Cartographic method
|
«Iqtisodiygeografiya»ningmaxsususullaridanhisoblanadi. Xarita – bilimmanbaivao’rganishob’ektidir. Hududiy, iqtisodiygeografikjarayonlarvaayrimmamlakatlarmiqyosidaishlabchiqarishkuchlarinijoylashtirishhususiyatlariniengko’rgazmalitarzdafaqatgeografik xarita namoyonetishimumkin.
|
Moddiy ishlab
|
Производство материалов
|
Material production
|
chiqarishning tarmoq tizimida ham sezilarli o’zgarishlar sodir bo’ldi
|
Mezotizim
|
Мезотизим
|
mesothet
|
sanoat, qishloq xo’jaligi, transport va boshqalarning ichida shakllanadigan nisbatlarni ko’rsatadi. Masalan, dunyo sanoat tizimida FTI ta’sirida tog’-kon sanoatining solmog’i pasayib, ishlab beruchi sanoatning salmog’i oshib bormoqda.
|
Sanoat
|
Промышленност
|
Industry
|
dunyo moddiy ishlab chiqarishining etakchi tarmog’i bo’lib, unda 350 mln..dan ko’proq aholi band.
|
Savdo balansi
|
Торговый баланс
|
Trade Balance
|
bir yilda mamlakatta chetdan keltirilgan mahsulot bilan chetga chiqarilgan mahsulotlar tannarxi o’rtasidagi nisbat.
|
Transport
|
Транспорт
|
Transport
|
moddiy ishlab chiqarishning 3-tarmog’i hisoblanadi, u barcha tarmoqlarning rivojlanishdaetakchi asosiy o’rin tetadi.
|
Tizimning tahlil usuli
|
Метод системного анализа
|
System analysis method
|
bosqichma-bosqich tamoyiliga asoslangan bo’lib, har bir hududiy tizim, ayniqsa, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi, joylashish hususiyatlarini o’rganish bo’yicha ma’lum maqsad va vazifalarni qamrab olgan.
|
Urbanizatsiya
|
Урбанизация
|
Urbanization
|
mamlakat yoki rayon aholisi sonida shaharliklar salmog’ining o’sishi urbanizatsiyadeb ataladi.
|
Xalqaro kredit
|
Международный кредит
|
International credit
|
moliyamunosabatlari zaem vakreditlarberish, kapital eksport va import qilishdao’z mohiyatinitopadi.
|
Qiyosiy geografik usul
|
Сравнителный географический метод
|
Comparative geographical method
|
qator hududiy birliklarni turli ko’rsatkichlar asosda bir-biri bilan taqqoslashdir.
|
