Lim vazirligi guliston davlat universiteti

Nazorat savollari:
1. O’zbekiston sanoatining rivojlanishini izohlab bering?
2. O’zbekiston sanoatining rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillarni tushuntirib bering?
3. Yoqilg’i-energetika majmuini mazmunan izohlab bering?
4. Yoqilg’i-energetika majmuiga tarmoqlar nuqtai nazaridan baho bering?
5. O’zbekiston sanoatida qaysi tarmoqlar yaxshi rivojlangan?
6. Yoqilg’i sanoatining asosini qaysi tarmoq tashkil etadi?
7. Respublikaning qaysi shaharlarida neftni qayta ishlash korxonalari ishlab turibdi?
8. Gaz sanoati haqida gapirib bering.
9. Mamlakatimizda ko’mir qaerlardan qazib olinadi?
10. O’zbekiston energetikasida qaysi tarmoqning ulushi katta?
11. Qaysi daryoda IESlar kaskadi qurilgan?
12. Respublikaning qaysi shaharlarida IEMlari ishlab turibdi?


7-mavzu: Metallurgiya va mashinasozlik majmui


Ko’rib chiqiladigan asosiy savollar:
1. Qora metallurgiya va rangdor metallurgiya.
2. Mashinasozlik majmui, tarmoqlar tarkibi, geografiyasi.


Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: Po’lat, prokat, Marten pechi, nodir va qimmatbaho metallar, sanoat rayoni, polimetall rudalar, ruda boyitish fabrikasi, "ilg’or uchlik" tarmoqlari, to’la tsiklli metallurgiya kombinati, ixtisoslashuv.


1-asosiy savol bayoni: Mamlakat metallurgiya majmui og’ir sanoatining muhim tarkibiy qismi bo’lib, u butun sanoat ishlab chiqarishining taxminan 12,6-13,4 % mahsulotini beradi (shundan qora metallurgiya taxminan-2,5-2,6 foiz, rangli metallurgiya-10,0-10,9 foiz). Ushbu sanoat majmui respublikada tarkib topgan rangli metallurgiya va qora metallurgiya sanoat tarmoqlarini o’z ichiga oladi. Qora metallurgiya-temir rudasi qazib chiqarish, cho’yan, po’lat eritish prokat va ferroqotishmalar ishlab chiqarishdan iborat.
Qora metallurgiya sohasida faoliyat ko’rsatayotgan yagona korxona Bekobod shahridagi O’zbekiston metallurgiya zavodidir. Zavod qora metallurgiya mahsulotlarining eng muhim turlari (po’lat, prokat, turli xil quvurlar)ni ishlab chiqaradi. Zavodda temir-tersak, metal chiqindilari eritiladi.
Markaziy Osiyodagi birinchi zamonaviy metallurgiya zavodi qurilishi umumxalq hashari yo’li bilan 1946 yilda boshlangan, 1946 va 1949 yillarda zavodda "300" va "700" prokat stanlari qurib ishga tushirilgan. 1962 yilda esa uzluksiz po’lat quyuv qurilmasi ishga tushirilgan. 1978 yil avgustda quvvati yiliga 250 ming tonna elektr bilan po’lat eritish sexi mahsulot bera boshladi.
Zavod belgisi bosilgan prokat mahsulotlari, quvurlar bilan birga 50 ga yaqin turdagi xalq iste’mol tovarlarini ishlab chiqaradi. Davr o’tishi va yangi sexlarning qurilishi bilan Bekobod metallurgiya zavodining ishlab chiqarish quvvati ortib bormoqda. Ayni paytda respublikamizda yiliga 656,4 ming t. po’lat va 619,6 ming t. prokat ishlab chiqarilmoqda.
Mamlakat qora metallurgiya sanoatini rivojlantirish mustaqil O’zbekiston uchun dolzarb masaladir. Shuni ta’kidlash kerakki, keyingi yillarda O’zbekistonda ham qora metallurgiya xom ashyolari-temir, titan, marganets, xrom va boshqalarning anchagina zahiralari aniqlandi. Jumladan, cho’kindi jinsli temir ruda konlari Orolbo’yi iqtisodiy rayonida, Qizilqumda, Jizzax viloyati hududida uchraydi. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, Jizzaxning Forish tumani hududidan topilgan (1999 yil) temir ruda tarkibida 60 foiz toza temir bor. Shuningdek, qora metallurgiya sanoatini rivojlantirishga xizmat qiladigan Qoraqalpog’istonda Tebinbuloq titan-magniy koni, Zarafshon, Qoratepa marganets konlari, Tomditog’, Sulton Uvaysda va Farg’ona vodiysida xrom konlari topilgan. Ana shu va boshqa konlar zahiralarini aniqlash va ularni ishga tushirish natijasida kelajakda Bekobod metallurgiya zavodini to’liq siklga o’tkazish imkoniyatlari tug’iladi. Shuningdek, Markaziy Qozog’istondan temir rudalarini import qilish bu muammoni hal qilishni tezlashtirishi mumkin.