Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

177-rasm. Kakkusimonlar: 1- kattaqanot kakku, 2- oddiy kakku, 3- kar kakku,
4- Hind kakkusi.


To`tiqushsimonlar (Psittaciformes) turkumi. Bu turkumga kiruvchi qushlar tropik va subtropik o`rmonlarda daraxtlarda hayot kechiradi. Uyasini ham daraxt kovaklariga, toshlar yorig’iga, boshqa hayvonlar uyasiga quradi. Ularni bitta to`tiqushlar (Psittacidae) oilasi va 325 ta turi bor. O`rtacha va kichik hajmdagi (massasi 10 g dan 1 kg gacha boradi) qushlar. Tanasining uzunligi 9,5 sm dan 1 m gacha boradi. Meva va urug’lar bilan oziqlanadi. Jig’ildoni bor, rangi ochiq. Tumshug’i katta hajmli yo`g’on va kuchli, ustki tumshug’i harakatchan, ustki tumshug’ining uchi o`tkir ilmoq hosil qiladi. Tumshug’ining asosida voskovitsasi bor, oyoqlari kuchli, ikki barmog’i oldinga va ikki barmog’i orqaga qaragan. Tumshug’i yordamida daraxt shoxlarini tutib harakatlanadi, qattiq mag’izlarni chaqadi. Amerikaning tropik o`rmonlarida to`tilar, ayniqsa ko`p bo`ladi.
Tipik vakillariga tiniq rangli, hajmi katta, uzun dumli Amerika ara to`tisi (Ara), Avstraliya kokildor kakadu to`tisi (Cacatuinae), Afrika kulrang jakosi (Psittacus), Yangi Zelandiya nestori yoki kea (Nestor), ucha olmaydigan Yangi Zelandiya yapaloqqushsimon to`tisi (Stringops) va ko`pincha qafasda boqiladigan amazonka ko`k to`tisi (Meloprittacus undulatus) kiradi.
Nestorlar o`simlikxo`r va hasharotxo`r qushdan, qo`ylarga hujum qiladigan va ularning go`shtini cho`qib yeydigan yirtqich qushga aylangan, ucha olmaydi. Nestorlar oldin qo`ylarning juni orasidan hasharotlarni topib yegan, keyinchalik qo`ylarning terisini va go`shtini ham cho`qib yeydigan yirtqich qushga aylangan.
Avstraliyada ayrim tur to`tiqushlar o`simliklarni changlatib foyda keltiradi. To`tilar monogam, urg’ochilari 2 tadan 12 tagacha, ko`pincha 2-5 ta tuxum qo`yadi. Tuxumini, asosan urg’ochilari bosadi. Inkubatsiya davri 2-4 hafta. Jish bolali, jo`jalarini 5-12 hafta uyasida, asosan o`simlik urug’lari, mevalar, ba`zan hasharotlar va nektar bilan oziqlantiradi. Chiroyliligi va ayrim tovushlarga taqlid qilishi, jumladan ayrim so`zlarni ifodalashga o`rgatish mumkin bo`lgani uchun ba`zi to`tilar qafasda, tutqinlikda boqiladi. To`tiqushlarning 70 dan ortiq turlari Tabiatni muhofaza qilish Xalqaro ittifoqning «Qizil kitob»iga kiritilgan.