Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Bo`yin umurtqalari. Kaltakesaklarning bo`yin qismida umurtqalar soni 8 ta. Bulardan oldingi ikkitasi o`ziga xos tuzilgan (113-rasm). Atlas yoki atlant deb ataladigan birinchi bo`yin umurtqasi barcha amniotalar uchun xarakterli halqa shaklida bo`ladi. Old tomonning pastki qismida bitta bo`g’im yuzasi bo`lib, umurtqa shu yuza yordami bilan bosh skeletga harakatchan tarzda ensa bo`rtmasi orqali birikadi. Atlas o`rtasidagi teshik pay bilan ikkiga pastki va ustki bo`limlarga bo`lingan. Ustki teshikdan orqa miya o`tsa, pastki teshikka tishsimon o`simta kiradi, bu o`simta epistrofey deb ataladigan ikkinchi umurtqaga birikkan. Tishsimon o`simta birinchi umurtqaning ajralib chiqqan tanasidir. Shunday qilib, atlas o`z tanasi atrofida aylana oladi. Birinchi bo`yin umurtqasining bunday tuzilishi boshning harakatchan bo`lishiga imkoniyat tug’diradi. So`nggi uchta bo`yin umurtqasining har birida bir juftdan yaxshi taraqqiy etgan bo`yin qovurg’alari bor. Bu qovurg’alar umurtqa tanasiga harakatchan tarzda birikkan va sekin-asta kattalashib borib, uchi to`sh suyagiga yetmasdan erkin holda tugaydi. Sudralib yuruvchilarning har xil guruhlarida bo`yin umurtqalarining soni 7 tadan 10 tagacha boradi.


113-rasm. Echkemarning bo`yin va ko`krak umurtqalari: A- atlant,
B- epistrofey, V - ko`krak umurtqasi, G- bo`yiga kesilgan ko`krak umurtqasi:
1- epistrofeyning tishsimon o`simtasi, 2- umurtqa tanasi, 3- ustki yoy, 4- ostist o`simta, 5- orqa miya kanali, 6 - oldingi qo`shuvchi o`simta, 7- keyingi
qo`shuvchi o`simta.

B

V

G


Ko`krak-bel umurtqalari. Kaltakesaklarda ko`krak-bel umurtqalari soni 22 ta, turli sudralib yuruvchilarda esa 16 tadan 25 tagacha bo`ladi. Ko`krak-bel qismi bir-biridan aniq ajralmaganligidan umumiy bir bo`lim hisoblanadi. Ko`krak-bel bo`limidagi umurtqalarning hammasida qovurg’alar bo`lib, ular sekin-asta kichrayib boradi. Har qaysi qovurg’a ustki suyak va pastki - tog’ay bo`limidan tashkil topgan. Ko`krak-belning oldingi beshta umurtqalaridagi (chin ko`krak umurtqalarida) qovurg’alar uzun bo`lib to`shga qo`shiladi va ko`krak qafasini hosil qiladi (ilonlarda ko`krak qafasi va to`sh suyagi bo`lmaydi).