|
Xojalig’ı, qániygelesiwi hám aymaqlıq qurami. Buxara wálayati ekonomikasi agrar-industriyal bag’darg’a iye. Mustaqillıq jıllarında aymaq sanaati, tiykarinan janilg’ı, qurilis materiyalların islep shig’ariw tez rawajlandi, sebebi qolay investitsiya ortalig’ı jaratildi. Házirgi kúnde wálayat uliwmaekonomikalıq rawajlaniwi kórsetkishleri boyinsha respublika ortasha dárejesınen joqari orında turadı. 2013-jıl juwmaqlarına kóre Buxara wálayati Ózbekstan Respublikasıniń 5,8% jalpi ishki ónimin, 4,1 % sanaat, 9,9% awıl xojalıq ónimin táminleydi. Oniń úlesıne mámleketimizde ámelge asirilip atirg’an kapital qoyilmalarıniń 13,5%, qurilis isleriniń 7,0%, sawda kóleminiń 6,3% hám pulli xizmetlerdiń 5,5% tuwri keledi. Wálayat song’ı jıllarda respublikamizg’a kirip kiyatirg’an sirt el investitsiyalarıniń 35-40 % ózinde jámlegen. Bul sanlardiń az yaki kópligin wálayattiń mámleket xalqindag’ı úlesıne (5,8%) salistirip tiyisli juwmaq shig’ariw múmkin. Sol kóz-qarastan qarag’anda, Buxara wálayatiniń házirgi eksport imkaniyati onsha úlken emes-tek 1,9% (importta 5,0%). Biraq investitsiya kóleminiń song’ı jıllarda kóbeyiwi, qurilis isleriniń úlken kólemde alip bariliwi, jaqin keleshekte óz nátiyjesın beredi. Aymaq ekonomikasıniń quramina názer taslasaq, tómendegilerdi kóriw múmkin; sanaat wálayat jalpi aymaqlıq ónimniń 18,0%, qurilis-8,5%, awıl-xojalig’ı -29,6%, transport hám baylanis-5,5%, sawda hám uliwma awqatlaniw-6,1 %, salıqlar 11,4% beredi. Jalpi aymaqlıq ónimde kishi isbilermenlik (biznes) úlesi 66,8% bolip, bul san 2008-jılg’a qarag’anda 4,8 punkteke kóp. Oniń yarminan ziyati kishi kárxana hám mikrofirmalar táminleydi. Kishi biznes sektorında jámi ekonomikada bánt bolg’anlardiń 3/5 bóliminen kóbi háreket etedi. Oniń úlesi sanaatda 25,3 %, awıl xojalig’ında 98,4%, qurilisda 64,3%, sawda hám pulli xizmetlerde 42,3% hám 54,1%.
Sanaati. Mámleketimiz neft hám neft-ximiya sanaatiniń rawajlaniwinda Buxara (Qarawılbazar) neftti qayta islew zavodıniń birinshi náwbetin quriw úlken áhmiyetke iye boldi. Bul zamanagóy kárxana tykarinan Fransiya menen birgelikte qurildi hám buniń ushin 500 mln AQSH dollarına jaqin qarji sariplandi. Zavod qońsi Qashqadarya neft-gaz kánleri tiykarinda islemekte. Jaqin jıllarda Qandim káni negizinde 11mlrd m3 gazdi qayta islew zavodta iske túsedi hám buniń nátiyjesınde Buxarada neft-gaz energiya islep shig’ariw cikli jánede quramalasadı, wálayat aymag’ında ósiw polyus hám orayları qáliplesedi. Wálayatta sanaat kárxanaları sani jámi 10 mińnan ziyat, biraq olardiń irileri 25. Buxara sanaati tiykarinan janilg’ı (benzin, kerosın, dizel), mebel, hák, gips, gipsokardon, paxta talshig’ı, jip gezleme hám basqalardi islep shig’aradı. Bir jılda 80-90 miń t. neft hám gaz kondensati 2,6mlnrd m3 tábiyiy gaz, 730 miń t benzin, 465 miń t átirapinda dizel janilg’ısi, 160-165 miń t. mazut, 90 miń t. kerosın, 6-7 miń t. suyiltirilg’an gaz islep shig’ariladı. Soniń menen birge, bir jılda ortasha 110-120 miń t. paxta talshig’ı, 200 t/ átirapinda jipek talshig’ı, 4,5-5,5 mln kmkv gilem ónimleri, 20-25 miń t. ósimlik mayi 105 miń t. un, 45 miń t ot-jemlk alinadı. Bul kórsetkishler hár jıli hawa-rayi shárayati hám basqa sebeplerge kóre ózgerip turadı. Kárxanalar kóleminde janilg’ı tiykarinan Qarawılbazar neftti qayta islew zavodı hám derlik “Gazlineftgaz qazıp shig’ariwshi” shirket kárxanasi islep shig’aradı. “Trubodetal” Buxara ońlaw zavodı, “NEM” ońlaw mexanika zavodı, mashinasazlıq hám metaldi qayta islew menen shug’ıllanadı, jeńil sanaat tarawinda “Daewoo Tekstil Bukhara”, “Uzkarpet”, “Qorakólteks” qospa kárxanaları bar. Aziq-awqat sanaati kárxanaları arasında eń úlkeni –Kogon may-ekstraktsiya zavodı. Sonday-aq Buxara may-ekstraktsiya zavodı, “Bobkent may”, “Shaxrud”, “Evrosnar” qospa kárxanaları da jetekshilik qiladı. Áyne waqitta 2009-jıldan baslap buring’ı Buxara toqimashılıq kombinati (óz waqtinda ol úlken kárxana esaplang’an) keyinshelik “Buxara-teks” atli kárxana óz háreketin toqtatadı. Wálayatta joqaridag’ılardan tisqari “Xalima begim Omad”, “Sis Buxara sayliga”, Olotda “Merganteks”, Kogon, Romitan hám Shofirkanda toqimashılıq qospa kárxanaları, sonday-aq “Buxara gips”, “Kogongips” QK, Buxara hám G’ıjduvanda teri ónimlerin qayta islewshi “Naqshbandiy” OAJları bar. Un hám un ónimlerin Buxara dán ónimleri, Qarakól hám Kogon un-dán kombinatları beredi. Awıl rayonları oraylarında paxta tazalaw zavodları jaylasqan, olardiń eń úlkenleri G’ıjduvan hám Bobkent qalalarında qurilg’an.
Do'stlaringiz bilan baham: |
