Lektsiya 19. Tema. Zarafshan ekonomikalıq rayonı hám quramlıq bólimlerinıń sıpatlamasi Jobası

Ishki pariqlar hám ekonomikalıq rayonlar. Wálayattiń tábiyiy shárayati, ekonomikalıq hám transport geografiyalıq orni, táriyxiy rawajlaniwi faktorlarına tiykarlang’an halda, oniń sotsial-ekonomikalıq imkaniyatina ózine tán aymaqlıq ózgeshelik sáwlelendiredi. Bul jerde eń dáslep wálayattiń birinshi hám ekinshi orayları-Samarqand hám Kattaqorg’an qalaları áhmiyetli rayon payda etiwshi imkaniyatina iye. Wálayatta Samarqand, Urgut, Jomboy, Bulung’ur, Taylaq, Pastdarg’am, Aqdarya hám Payariq rayonları, ekinshisıne- Kattaqorg’an qalasi, Kattaqorg’an, Ishtixan, Paxtashi, Narpay sonday-aq shartli ráwishte wálayattiń ishki shól hám tawaldi aymaqların iyelegen Qushrabat hám Nurabat rayonların da kirgizsekte boladı. Sol tártipte Samarqand ekonomikalıq rayonin úlesi 32,2 % maydan, 67,8% xalıq, 82,6% sanaat hám 67,4% awıl xojalıq ónimleri tuwri keledi. Sanaat tiykarinan Samarqand qalasıniń ózinde hám Jomboy rayoninda xalıqtiń tiykarg’ı bólimi Samarqand qala aglomeratsiyasında jaylasqan. Pán hám tálim, barshe sotsiallıq tarawlar rekratsiya hám turizm rawajlang’an, awıl xojalig’ı paxta hám gezleme, miywe hám júzim jetistiriwge qala átirapi xojalig’ıda qániygelesken.
Buxara wálayati. Respublikamizdiń maydani úlken bolg’an aymaqlardan biri Buxara wálayati bolip, ol 1938-jıl 15- yanvarda quram tapqan. Maydani-40,3 miń km2, Ózbekstan aymaginiń 9,0 % teń, hám bul barada Qaraqalpaqstan Respublikasi hám Nawayi wálayatinan soń 3-orında turadı. Ádette maydani úlken wálayatlar tábiyiy shárayati xojalıq kóz-qarasınan qolaysiz taw yaki shóllerden ibarat boladı. Buxara wálayati da tipik shól zonasi. Xalqi-1756,5 miń adam yaki respublika xalqiniń 5,8 % usi aymaqta jasaydi (2014). Adminstrativlik jaqtan ol wálayatqa boysıniwshi 2 qala, 11 awıl rayonların óz quramina aladı. Qala posyolkaları 69, APJ 121, AXP 1469. Awıl rayonlarıniń eń áyyemgileri Buxara, Bobkent, G’ıjduvan, Qag’an, Qarakól, Romitan hám Shofirkan 29.09.1926 jılda quram tapqan. Demek 11 adminstrativlik birlikten 7 1926-jılg’a, yag’niy respublikamizdiń eń birinshi hákimshilik dúzilmesıne tuwri keledi hám bunday halat kóp g’ana basqa wálayatlarda dizimge aling’an. Wálayattiń eń úlken rayoni Peshku 8,72 miń km2, eń kishisi-Bobkent 0,29 miń km2 maydan bar, olar ortasındag’ı pariq 30 ese. Bul júdá úlken san esaplanadı. Qarakól rayoniniń da aymag’ı sonday úlken, ol Peshku menen birge region maydaniniń 43,5 % quraydi.