Lektsiya 19. Tema. Zarafshan ekonomikalıq rayonı hám quramlıq bólimlerinıń sıpatlamasi Jobası

Geografiyalıq orni hám tábiyiy resursları. Buxara wálayati Ózbekstan Respublikasıniń batis bóliminde jaylasqan, oniń qońsi Túrkmenstan mámleketi menen shegarasi derlik Ámiwdarya boylap, ótedi. Wálayat arqada qisqa aralıqta Xarezm wálayati hám Qaraqalpaqstan menen, arqa hám arqa-shig’ısta keń kólemde Nawayi hám qublada Qashqadarya wálayatları menen shegaralas. Oniń qońisishılıq kórsetkishi 1;5 yag’niy wálayat 5 adminstarativlik birlikler, sol qatarda sirt eller menen shegaralas. Bul qatnas qansha úlken bolsa, aymaq transshegaralıq onnan xalıqaralıq hám magistral jollardiń ótgenligi, geyde bolsa oniń oraylilig’ın bildiredi. Respublikamiz da áne sonday siyasiy geografiyalıq ornina iye. Ol 5 sirt el mámleketleri menen shegaralas. Mámleketimizdi Oraylıq Aziya regioniniń orayinda jaylasqanlig’ı aytiladı. Oniń quraminda bunday qońisishılıq qatnasi Qashqadarya wálayatinda da ushiraydi.
Jer ústi dúzilisıniń shama menen yarminan kóbi tegislik- Qizilqum shóllerinen ibarat. Bálentlik hám tawlıqlar tiykarinan wálayattiń arqa –shig’ıs hám shig’ısında jaylasqan. Eń bálent noqati teńiz qáddinen 800 metrge jaqin bolip, ol Quljiqtaw tawiniń wálayat aymagindag’ı bólimine tuwri keledi (shofirkan hám Peshku rayonlarıniń shetinde). Wálayattiń jer maydani úlken, biraq suw resurslarıniń jetispewshiligi sebepli bul faktordiń aymaq ekonomikasıniń rawajlaniwindag’ı imkaniyati bir az sheklengen. Jaqin keleshekte bul jerde buring’ı awqamda dańqi ketken Gazli tábiyiy gaz káni iske túsirilgen edi. Házirgi waqitta da Buxara wálayatinda bul janilg’ı túriniń qorları bar (Jarqaq, Úshqir, Qandim, Quvashi, Xauzak, Teńizkól h.b.). Gazli, ortabulaq hám Jarqaq kánlerinen derlik neft qazıp alinadı. Janilg’ı resurslarınan tisqari wálayat aymaginda qurilis materiyaları shiyki zati da mol. Kogon hám Qarawılbazar átirapinda háktas hám gips, Tasqazg’anda grafit, Tazbulaqta mramor, Jangeldide granit hám mineral boyaw kánleri bar. Sonday-aq qublada gerbish hám gúlalshılıq ushin tiyisli shiyki zat (Buxara, Bobkent ) Gijduvan rayoniniń shetki arqa-shig’ısında reńli metallar káni (Zafarabad) jaylasqan, Yangiqozgánda altin qorları hám qurilis sanaatin rawajlandırıwda áhmyetli.