Лекция тексти oqıtıwshı: Н. Турабаева No`kis-2010

Болымсыз алмасы2ы негизинен 81зирги 3ара3алпа3 тилиндеги сыя3лы болымсызлы3ты билдирету2ын 8еч с5зи ар3алы бериледи. Г1пте болымсыз алмасы2ы болымсызлы3 м1ни билдирету2ын с5злер менен сондай-а3 фейиллерди4 болымсыз т6ри менен байланыслы 3олланылады` Сизл1рни4 8еш хабар болмады~ 8еч 8а3ы 71 дахылы 3алмады т.б.
*еч болымсызы бир 3атар с5злер менен дизбеклесип келип, изине тиркелген с5злерге де 5зине т1н бол2ан болымсызлы3 м1нини 5ткереди. Мысалы` Бул 7а3ыт2ача 8еч бир жа7аб2а жолу3ма2анымыз с1б1бли~ 86жжетлерде болымсыз алмасы2ыны4 ролинде 3олланыл2ан бирди ярым с5з дизбеклерин де ушыратамыз~ бир жанлы (8еш ким м1нисинде)~ Сизни4 буйру3ы4ызны к5рс1тм1г1н бир жанлы 3алмады т.б.
Г6ман алмасы2ы. *6жжетлерде г6ман алмасы2ы да к5пшилик жа2дайларда 3урамлы т6ринде ушырасады. Онда т5мендегидей г6ман алмасы3ларын 81м белгили бир контекстлерде алмасы3лы3 м1ниге ийе болып, н1тийжеде г6ман алмасы2ыны4 м1нисинде 3олланыл2ан прономинализация2а ушыра2ан гейпара атлы3 с5злерди гезлестиремиз. Оларды4 арасында г6ман алмасы2ы ролинде 3олланыл2ан бир 3атар араб 81м парсы с5злери де бар. Мысаллар` шул берг1н 71 ал2ан н1м1рс1л1р~ бу с5зни бир н1м1г1 му8таж болуб айтмаймыз~ кел1ж1к адам 5зи де бир н1м1рс1 мин6б келс6н~ й1н1 бир н1рсе бериб~ Ахунд ийшанымыз т1р1фдин 81р ким келс1~ 7азыйфа 18лидин 81ркимс1 ким м1зкур бол2ан ш1ртл1р21 мухталиф1т этиб 2алл1 алса~ д1сти тасарруфымда олан кимс1н1л1рим ил1~ мола Му81мм1дш1рифг1 81р бир17ч1 дахы л1тм1с6н~ Бир кишида эки танаб йер~ фу3араларны4 баъзысы йарымчы 8а3ымызны берм1йдурлар т.б.
Меншикле7 алмасы2ы. Меншикле7 алмасы2ы да улы7ма 3а2ыйда тийкарында жасалады. *6жжетлерде меншикле7 алмасы2ыны4 бетле7 алмасы3ларына –ники, -ни4ки аффикслерини4 3осылы7ы ар3алы жасал2анын ушыратамыз. Мысалы` !мир алла8ни4ки, йарлы3 сизни4ки, 5зи4из са8ыб ыхтийарсыз~ №о4ырат 5зи4изники, баш3алы3ы йо3 т.б.
№атнас алмасы2ы. Бул алмасы3 ески 5збек тилиндеги сыя3лы 86жжетлерде де ки, ким т6ринде ушырасады. Алмасы3ты4 бул т6рини4 81зирги 3ара3алпа3 1дебий тилинде жо3 екени м1лим. Оны4 бул 86жжетлерди4 тилинен орын алы7ы, 1лбетте, ески 5збек тилини4 т1сири. Мысаллар` С5з ол Ким бизг1 бир йахшы фу3ара д17ет, 31л1мдан алыб келг1йсиз т.б.