Lekciya №1-2

Qádimgi (áyyemgi) dáwir. Ximiyalıq analiz áyyemgi zamanlarlardan beri adamzatqa belgili bolǵann. Birinshi analitikalıq ásbap – tárezi, júdá áyyemnen málim. Birinshi táreziler, áyyemgi Egipet hám Babilonda payda bolǵan. Eramızǵa shekemgi 6-ásirge tiyisli eski Giza qalasındaǵı piramidalarda, bul ólshew ásbaplarınıń suwretleri saqlanıp qalǵan. Awırlıqlar teoriyasınıń tiykarın salıwshı eramızǵa shekemgi IV ásirde jasaǵan Aristotel edi hám ol kúsh momentleriniń qaǵıydasın ashqan edi. Sonıń menen birge, Arximed hám Evklid sıyaqlı ilimpazlar awırlıq ólshew tarawında ilimiy izertlewler alıp barǵan.
Keyinirek, XII asirde arab alımı Al-Xazini oǵada anıq όlshew tárezisin suwretlep berdi. Bul tárezilerdiń anıqlıǵı shama menen 0,005 gramm edi. Orta ásirlerdiń bunday tárezileriniń ayırımları saqlanıp qalǵan. Mısalı, bunday tárezilerdi Gollandiyadaǵı Oude-vatera qala hákimliginde kóriw múmkin. Bunday anıqlıqtaǵı táreziler quymalardı anıqlaw, zatlardıń tıǵızlıǵın anıqlaw, jasalma teńgeler hám qálbeki qımbat bahalı taslardı anıqlaw ushın isletilingen.
Galiley 1586 jılda qattı zatlardıń tıǵızlıǵın anıqlaw ushın arnawlı gidrostatik tárezi oylap tapqan. Analitikalıq ximiyada bolsa tárezini 1-shi márte M.Lomonosov qollanǵan.
Analizda kón, eritpeler hám qımbat bahalı metallardan jasalǵan buyımlar tekserilgen. Rim tariyxchisi Pliniy altınnıń analiz usılın jazǵan, odan aldınlaw bolsa altınnıń quramın anıqlaw tuwrısında Imperator Vavilon jazǵan. Pliniy emen teregi ǵoza ekstraktin reaktiv retinde isletiwdi jazadı. Ekstrakt sińdirilgen papirus járdeminde mıstı temirden ajıratqan (temir sulfat eritpesinde papirus qarayǵan). Áyyemde konsentraciyanı salıstırmalı tıǵızlıq járdeminde anıqlaw arqalı "salıstırmalı massa" túsinigi Arximed dáwirinde málim bolǵan. Belgili bolǵan ekinshi analitikalıq ásbap bul areometr bolıp tabıladı. Ol haqqında áyyemgi grek ilimpazları jazǵan.
Teofrasttıń "Taslar ústinde" shıǵarmasında altındı test dep atalatuǵın tas járdeminde anıqlaw haqqında aytılǵan; bul usıl elege shekem, mısalı, analizdi baqlawda isletiledi.