Lekciya №1-2

T.Bergman


nalitikaliq ximiya pán sipatinda XVII asirdiń ortalarinan baslap rawajlana basladi.
Robert Boyl (1627-1691) quramali zatlardiń ximiyaliq tárepten tarqalmaytuġin quram bolegi - ximiyaliq element haqqindaġi túsinikti pánge kiritgennen keyin rawajlana basladi. Ol ózine shekem málim bolġan sipat reaktsiyalariniń hámmesin tártipke saldi hám ózi bir neshe reaktsiyalardi usinis qilip, «iġal usil» menen qilinatuġin analizge tiykar saldi. Solar qatari, ol birinshi márte kislota hám tiykarlardi aniqlawda «indikator» sipatinda isletiletuġin «lakmus» hám ósimliklerden alinatuġin bazi bir boyalardan paydalandi. Ol «ximiyaliq analiz», «element» terminin hám kiritgen edi. Ol HCl di aniqlaw ushin AgNO₃, mis duzlarin aniqlaw ushin bolsa artiqsha muġdarda ammiak isletti hám t.b.
XVIII asirde eritpelerden metallardi (kationlardi) toparlar menen ajiratiw usili T. Bergman (1735-1784) tamaninan usinilda. Bul bolsa sipat analizi rawajlaniwinda úlken áhmiyetke iye boldi hám sistemali analiz qiliw usilina tiykar salindi.
Sipat analiziniń basqa metodi, mikrokristalloskopiyaliq analiz XVIII asirde Rossiyada M. V.Lomonosov (1711-1765) hám T.E.Lovits (1757-1804) tiń ilimiy isleri sebepli payda bolġan. Lovits adsorbtsiya qubilisin hám ashti. Lomonosov 1744 jilda birinshi bolip sipat analizinde mikroskop qollandi hám kristallardiń formasina qarap analiz qilinip atirġan zat qurami haqqinda juwmaq shiġardi. Lomonosov óz islerinde filtrlew, shóktiriw, quritiw hám shókpelerdi tartiw islerin bejerdi. Lomonosov 1756 jilda zat massasiniń saqlaniw nizamin dálilledi.

A.L.Lavuaze

Lavuaze (1743-1794) kislorod analizi tiykarinda kislorod penen janiw teoriyasin islep shiqti hám elementlerdiń muġdar qatnaslari boyinsha bir neshe ximiyaliq analiz seriyasin, quramali anorganikaliq zatlardi islepb shiqti. Sol tiykarinda organikaliq zatlardiń element analizi tiykarlarin jaratti. Ol birinshi bolip haqa hám suwdiń muġdar quramin aniqladi.

V