Lekciya №1-2

Akademik Tolipov
Shukur Tolipovich


amshi metodin N.A.Tananaev (1878-1959) islep shiqti hám eritpeni bolip-bolip analiz qilip ionlardi tabiwda onnan paydalandi. Demek, bir-birine jaqin pánlerdiń jetiskenliklerin hám olardan islep shiġariw talaplari analitikaliq ximiyaniń rawajlaniwin kóbirek tezlestirdi. Túrli sanaat tarmaqlariniń rawajlaniwi islep shiġariwdi ximiyaliq qadaġalaw ushin, yaġniy baslang`ish shiyki zat, yarim ónim hám tayar ónim quramin aniqlaw usillarin rawajlandiriwdi talap qildi. Islep shiġariwdiń usinday zárúrlikleri analitikaliq ximiyaniń pán sipatinda payda boliwi hám rawajlaniwinda sheshiwshi rol oynaydi. Akademik Sh.T.Tolipov Orayliq Aziyada analitikaliq ximiya pániniń rawajlaniwina tiykar saldi. Ol birinshi bolip Ózbekistanda analitikaliq ximiya mektebin jaratti.
Analitikaliq ximiya-ximiyaliq analiz usillari hám teoriyaliq tiykarlarin islep shiġiwshi pándir. Analitikaliq ximiyaniń ámeliy waziypasi zattiń yaki zatlar aralaspasiniń quramin aniqlawdan ibarat. Dáslep zattiń sipat qurami yaġniy zat qaysi elementlerden yaki elementlar toparlardan yaki ionlardan quralġanliġi aniqlanadi. Keyin zattiń muġdar quramin aniqlawġa ótiledi, bunda tabilġan element yaki ionlar zat quraminda qanday awirliqta ekeni aniqlanadi.
Demek, sipat analizdiń waziypasi zat quramina kiriwshi element yaki ionlardi tabiw («ashiw») dan ibarat. muġdar analizniń waziypasi úyrenilip atirġan zattiń ayrim quram bólimleriniń muġdarin aniqlawdan ibarat.
Ayirim úlgi quraminda elementtiń barliġi aniq málim boladi hám sol elementtiń protsent muġdarin aniqlaw talap etiledi. Bul jaġdayda ham sol úlgini toliq sipat analiz qiliwġa tuwri keledi, sebebi úlgi quramindaġi málim elementtiń protsent muġdarin aniqlaw, muġdar analizniń ol yaki bul metodin tańlaw ushin jáne qanday elementler barliġin biliw zárúr. Bunnan tisqari, sipat reaktsiyalaridan paydalanip hám sol elementtiń úlgi quramindaġi muġdari haqqinda juwmaq shiġariw múmkin.
Analitikaliq ximiya, solar qatari sipat analizi júdá úlken teoriyaliq hám ámeliy áhmiyetke iye. Máselen, ximiya zavodlarinda yaki basqa tarawlarda islep shiġariwda ónim sipatin ximiyaliq qadaġalawda, awil xojaliġinda topiraqti, tóginlerdi analiz qiliwda, paydali qazilmalardi analiz qiliwda h.t.b.