Laboratoriya mashg’ulotlari tuzuvchilar

Hisoblab chiqarish

Eritilgan moddaning molekulyar og’irligi o’ndan bir xonagacha aniqlik bilan hisoblab chiqariladi . Olingan natija kasr xonalari qisqartirilib , butun sonlarda ifoda qilinadi .

Kuzatish natijalarining yozilishi tartibi.

Bo’sh probirkaning og’irligi g₁ , gr …………………………………….

Probirkaning benzol bilan birgalikdagi og’irligi g₂ , gr ………………
Benzolning og’irligi g_o , gr ………………………………………………
Tekshirilayotgan modda og’irligi g_m, gr …………………………………

	Muzlash temperaturasi ^oC hisobida			Formula (3) bilan topilgan M
	Taxminiy	Xaqiqiy	Xaqiqiy o’rtacha
Erituvchi t^’o Eritma t^’1	to to to t1 t1 t1	} to } t1

Ish yuzasidan hisobot bevosita kuzatishdan olingan raqamlarni yuqorida ko’rsatilgan tartib bo’yicha yozishdan va yuqorida ko’rsatilgan bo’yicha hisoblashdan iborat.

B. ELEKTROLITIK DISSOTSILANISH DARAJASINI TOPISH.


Ishdan kuzatilgan maqsad: Elektrolitlarning elektrolitik dissotsilanish darajasini topish.


Ish uchun kerakli jihozlar: Krioskopik metod yordamida o’lchash uchun asbob, Bekman termometri shkalasi – 10⁰ dan 100⁰ gacha bo’lgan 0.1⁰ gacha aniqlik bilan o’lchay oladigan termometr, lupa .
Nazariy qism.

Agar erigan modda elektrolit bo’lsa, eritmada zarrachalar soni shu moddaning molekulalari soniga teng bo’lmaydi, balki molekulalar ionlarga ajralishi natijasida zarrachalar soni ko’payadi. Demak, eritmada zarrachalarning umumiy konsentratsiyasi ko’payadi, natijada t ning qiymati ham o’zgaradi; moddaning formula (3) bilan hisoblab chiqarilgan molekulyar og’irligi qiymati uning haqiqiy molekulyar og’irligiga teng bo’lmaydi. Demak, formula (3) bilan faqat elektrolit bo’lmagan (erigan vaqtda molekulalari ionlarga ajralmaydigan ) moddalarning haqiqiy molekulyar og’rligini hisoblab topish mumkin.

Elektrolit eritmalarida molekulyar og’irlik krioskopik usul bilan topilsa, moddaning haqiqiy molekulyar og’irligi chiqmaydi, balki „faraziy“ molekulyar og’irlik – olinadi, bu molekulyar og’irlik moddaning haqiqiy molekulyar og’irligidan kichik bo’ladi. Agar eritmada n mol elektrolit bo’lib, uning elektrolitik dissotsilanish darajasi  ga teng kelsa, ionlarga ajralgan molekulalar soni n ga, ionlarga ajralmagan molekulalar soni esa:


(4)

ga teng bo’ladi.

Agar har qaysi molekula dissotsilanib 2 tadan ion hosil qilsa, barcha zarrachalarning (molekula va ionlarning) umumiy soni:

ga teng bo’ladi.

Erigan moddaning umumiy og’irligi ma’lum bo’lganligidan moddaning haqiqiy molekulyar og’irligi M ning mollari soni n ga ko’paytmasi shu moddaning faraziy molekulyar og’irligi M₁ ning (1+a) n miqdorga ko’paytmasiga teng, ya’ni

bo’ladi.
Tenglama n ga qisqartirilib va qavslar ochilib

(5)
hosil qilinadi, bundan

(6)
kelib chiqadi.

Moddaning (qandaydir boshqa usul bilan topilgan) haqiqiy molekulyar og’irligi ma’lum bo’lsa, shu moddaning faraziy molekular og’irligi yuqorida tavsif etilgan metod yordamida topilib, elektrolitning dissotsilanish darajasi formula (6) bilan hisoblab chiqarilishi mumkin.


Tajriba.

KCl ning 5% li eritmadagi faraziy molekulyar og’irligi yuqorida tavsif etilgan tartibda krioskopik metod yordamida topiladi. Bunda KCl ning suvdagi tayyor eritmasidan foydalaniladi.

Delta t, yani eritmaning muzlash temperaturasi bilan toza suv (erituvchi)ning muzlash temperaturasi orasidagi farq Bekman termometri yordamida topiladi. KCl ning haqiqiy molekulyar og’irligi atom og’irliklari yig’indisiga teng (A_K=39,100; A_Cl = 35,457).