Laboratoriya jumıs №1

Transformatsiya — genetik material (DNK bo`leginin` ) donor kletkasınan retsipient kletkalarına tuwrıdan-tuwrı o`tiwi.
Transformatsiya qa`disesin birinshi bolıp F.Griffits 1928 jılı ashqan. Ol aq tıshqanlardın` qarın boslıg`ına novirulent, kapsulasız pnevmokokkning II tu`rin ha`m o`ltirilgen, virulentli, kapsulali pnevmokokktın` III tu`rin birgelikte jiberedi. Pnevmoniyadan tıshqanlar o`ledi ha`m olardan pnevmokokktın` kapsulali III turi ajıratıp alındı. Bul protsesste o`ltirilgen, virulentli, kapsula payda etiwshi pnevmokokktın` III tu`rinen DNK arqalı pnevmokokktın` II turine tıshqan organizminde virulentlik ha`mde kapsula payda etiw qa`siyetleri o`tedi, yag`ni o`lgen III tu`r pnevmokokk ekstraktida aktiv genlerge iye bolg`an DNK saqlanıp qalg`an.
Transformatsiya fenomi H.influenzae, B.subtilis, streptokokk, stafilokokk, neysseriya, E.coli va 50 den artıq basqa bakteriyalarda o`tkizilgen. Ko`binshe donor DNKsınan retsipientge tiykarınan bir gen yamasa birikken bir neshe genler beriledi.
Molekulyar massasi 0,5–1x106 dal`ton bolg`an DNKnın` 2 jipli bo`lekshelerinde transformatsion aktivlik gu`zetiledi.
Bakteriyadag`ı transformatsion protsess 4 basqıshtan ibarat: 1) donor DNK nın` retsipient kletkası u`stine adsorbtsiya qılınıwı; 2) DNKnın` retsipient kletkası ishine kiriwi; 3) retsipient kletkasının` ishine kirgen donor DNKsının` retsipient xromosoması menen birigiwi; 4) genetik rekombinatsiyasının` payda bolıwı.
Transformatsiya bir turdegi, biraq tu`rli genotiplerge iye bolg`an bakteriyalarda jaqsı keshedi. . Transformatsiya bakteriya populyatsiyasındag`ı ha`mme kletkalar menen payda bolmay, balki donor DNKsı ayırım kletkalarda g`ana ta`sir etip transformantlar payda etedi. Donor DNKnı qabıl ete alatug`ın retsipient kletkalar kompetent dep ataladı. Kompetentlik qa`siyet retsipient kletkasının` ma`lim o`siw dawrine, yag`ni logarifmik fazasına tuwrı keledi. Aynan usı waqıtda retsipient kletkası diwalının` o`tkiziwshen`ligi asadı ha`m joqarı polimerli DNK kiriwine jag`day jaratıladı.
Transformatsiya jolı menen o`tkizilgen donor DNKnın` retsipient xromosoması menen bekkem birigiwi olar genetik materialının` gomologikligine baylanıslı. Sonın` ushın gomologiklik qansha joqarı da`rejede bolsa, transformatsiyaın` a`melge asıwı an`sat keshedi. Sonın` ushın bir tu`r ishindegige qarag`anda ha`r tu`rli turler arasında transformatsiya qa`disesi kem ushıraydı.