Laboratoriya ishi qavariq linzaning bosh fokus masofasini

f
’ 
harfi bilan belgilanadi. Linzaning birinchi va ikkinchi bosh 
fokus masofalari 
f
va 
f
’
lar o‘zaro teng bo‘ladi. Linzaning bosh fokus masofasi sifatida uning 
birinchi bosh fokus masofasi tushuniladi. 
Linzaning bosh fokus masofasi uning asosiy xarakteristikasi hisoblanadi. Linzaning bosh 
fokus masofasi uning sindiruvchi sirtlarining egrilik radiuslari 
R
1
va 
R
2
larga, linza moddasi 
sindirish ko‘rsatkichi 
n
1
va tashqi muhit sindirish ko‘rsatkichi 
n
2
larga bog‘liq bo‘ladi hamda 
quyidagi munosabatdan topiladi: 

(1) 
bu erda 

.
Bosh fokus masofasiga teskari kattalikka linzaning optik kuchi deyiladi: 

(2) 
Linzaning optik kuchi dioptriya(dptr)larda o‘lchanadi. 

Dioptriya
deb, fokus masofasi 1 
m. ga teng bo‘lgan linzaning optik kuchiga aytiladi.
YUpqa yig‘uvchi linza uchun quyidagi munosabat o‘rinli: 

---

2 
(3) 
(1)-ifodani e’tiborga olib, yupqa linza formulasini quyidagicha yozamiz: 

(4) 
bu erda -buyumdan linzagacha va 

b
-tasvirdan linzagacha bo‘lgan masofalar. 
YUpqa linzaning chiziqli kattalashtirishi deb, tasvir chiziqli o‘lchamining buyum chiziqli 
o‘lchamiga bo‘lgan nisbatiga aytiladi. 

(5) 
Linzalarda buyumning tasvirini yasash uchun quyidagi uchta nurdan foydalanish o‘rinli: 

1)
o‘z yo‘nalishini o‘zgartirmaydigan, linzaning optik markazidan o‘tuvchi nur. 
2)
Yig‘uvchi linzaning bosh optik o‘qiga parallel tushayotgan, singandan keyin uning 
ikkinchi fokusi orqali o‘tuvchi nur. 
3)
Linzaning birinchi bosh fokusi orqali o‘tuvchi unda singandan keyin bosh optik 
o‘qiga parallel yo‘naladigan nur. 
Birinchi va ikkinchi nurlar yordamida buyum nuqtasining tasvirini yasash etarli bo‘ladi. 
Buyumning geometrik tasvirini yasash uchun undan chiqadigan nurlardan kamida uchtasining 
yo‘lini bilish shart. Buning uchun buyum optik o‘qda joylashgan bo‘lishi kerak. 
Yig‘uvchi linza bosh fokusini aniqlashning uchta usulini o‘rganamiz: