Laboratoriya ishi qavariq linzaning bosh fokus masofasini

1
bilan 
belgilaymiz, uning 
II
holatiga mos bo‘lgan masofalarni 
2
va b
2
bilan belgilaymiz. Buyumdan 
ekrangacha bo‘lgan masofaning o‘zgarmay qolishini hisobga olib quyidagi tenglikni yozish 
mumkin: 
 
YUqoridagi tenglikdan va (7) ifodadan quyidagi tenglik kelib chiqadi: 
 
Linzaning o‘rganilayotgan ikki holati o‘rtasida quyidagi munosabat kelib chiqadi, bir 
holatda undan ekrangacha bo‘lgan masofa boshqa holatda undan buyumgacha bo‘lgan 
masofaga teng bo‘ladi (Rasm-4). Linzaning birinchi va

---

4 
Rasm-4 
ikkinchi holatlari orasidagi masofani 
ℓ
desak, ma’lumki linza buyumga yaqin joylashtirilganda 
,
, 
uning boshqa holatida esa
,
, 
Ikkala hol uchun ham (4)-formula bir xil natijani beradi va undan qavariq linzaning bosh fokus 
masofasi uchun quyidagi formulaga ega bo‘lamiz: 

(8) 
(8)-formula bo‘yicha qavariq linzaning bosh fokus masofasini hisoblash siljish usulining (6)-

formula bo‘yicha bosh fokus masofasini aniqlashga qaraganda yaqqol ustunlikka ega. 
Haqiqatdan ham (8)-formuladagi 
A
va 
ℓ
masofalarni buyum va tasvirdan linza markazigacha 
bo‘lgan masofalar ( va 
b
) ga nisbatan ancha aniq o‘lchash mumkin.
NAZORAT SAVOLLARI 
 
1. Linza deb nimaga aytiladi? Qanday linzalarga sferik linzalar deyiladi? SHakli va xossasi 
bo‘yicha sferik linzalar qanday turlarga bo‘linadi? 
2. Sferik linzaning bosh fokusi, bosh optik o‘qi va bosh fokal tekisligi deb nimaga aytiladi? 
3. Linzaning optik kuchi nima? U qanday ifodalanadi? U qanday o‘lchov birliklarda 
o‘lchanadi?
4. Qavariq linzada buyumning har xil tasvirlarini chizing? Qaysi holatda buyumning tasviri 
haqiqiy yoki mavhum bo‘ladi? 
5. Botiq linzada buyumning tasvirini chizing? 
6. Linzaning optik kuchi uning materialiga, uni chegaralovchi sferik sirtlarning egrilik 
radiuslariga qanday bog‘liq? 
7. Optik o‘qlari mos, bir-biriga zich joylashgan bir nechta yupqa linzadan tashkil topgan 
sistemaning optik kuchi qanday aniqlanadi? 
8. 
-linzadan buyumgacha, 
b
-linzadan tasvirgacha va 
-linzaning bosh fokus masofalari 
orasida qanday munosabat mavjud? Ularning ishorasi qanday aniqlanadi? 
9. Linzaning chiziqli kattalashtirishi deb nimaga aytiladi? U qanday kattaliklarga bog‘liq va 
qanday ifodalanadi? 
10. Linzaning fokus masofasini aniqlash uchun qanday moslama kerak?