Labora-toriya jumislari

11 - laboratoriyalıq jumıs. Oraylıq nerv sisteması funkciyasın tekseriw.
Sabaqtıń maqseti: Haywanlarda oraylıq nerv sisteması funkciyasın tekseriwdi ózlestiriw.
Sabaq úskeneleri - kórsetiletuǵın materiallar, ásbaplar, haywanlar: at, iri shaqlı haywan, qoy, toray
Sabaqtıń barısı: Nerv sistemasın tekseriwde tómendegi sxemadan paydalanıladı.
1. Anamnez maǵlıwmatların toplaw.
2. Oraylıq nerv sisteması funkciyasın tekseriw.
3. Bas mıy qapqaǵı hám omırtqa paǵanasın tekseriw.
4. Seziwsheńliktı tekseriw.
5. Seziw sistemaların (kóriw, esitiw, iyis hám tám biliw) tekseriw.
6. Aktiv háreketti tekseriw.
7. Háreket koordinatsiyasın tekseriw.
8. Reflekslerdi tekseriw.
9. Vegitativ nerv sistemasın tekseriw.
10. Zaxarin-Xeda zonaların tekseriw.
1. Anamnez maǵlıwmatlardı toplaw.
Haywandı iyesinen nerv sistemasına tiyisli anamnez maǵlıwmatların toplaw, nerv sistemasın tekseriwde júdá úlken áhmiyetke iye. Bunda haywan hulqınıǹ ózgeriwi, turıwınıń ózgeriwi, epilepsiya, titirewler, tetaniya, oǵada qozǵalıw hádiyseleri bar joq ekenligi, qashan gúzetiliwi, ne menen xarak-terleniwi anıqlanadı. Sonıń menen birge sol haywanǵa tán bolmaǵan qılıqlar, parez yamasa paralich bar- joq ekenligi anıqlanadı.
Oraylıq nerv sistemasınıń funkciyasın tekseriw.
Oraylıq nerv sisteması jumısı normada bolsa, hár bir túrdegi haywan ózi-ne tán qılıqlar etedi. Iyesin teńiydi, azıq bergende turadı, tınısh boladı tábiyiy poza qabıl etedi. Sırtqı tásirlerge qulaǵın, basın, quyrıǵıniń, háreketi menen juwap beredi.
Oraylıq nerv sisteması jumısı buzılsa 2 túrli jaǵday gúzetiledi.
1. Itibarsizlıq - bul sırtqı tásirleniwlerge juwap reakciyasınıń tómenlewi yamasa ulıwma bolmawı túsiniledi. Bunda haywanlar sırtqı tásirlerge juwap bermeydi yamasa keshikib juwap beredi. Bunday haywanlardı gúzetkenimizde kózi yarım yumıq basın páske iygen, nawaǵa tiygizip turadı, haywan ózi súyenip turadı.
Itibarsizlıq ózi 4 dárejege bólinedi.
1. Apatiya- bunda haywannıń sırtqı tásirlerge juwap beriw reakciyası páseyedi Bunda haywanlar kózi yarım jumıq bası iyilgen jaǵdayda boladı.
2. Stupor jaǵdayı - uyqısıraw jaǵdayı bolıp tabıladı. Bunda sırtqı tásirlerge juwap beriw reakciyası tòmenlegen, haywanlar kózi jumıq bası iyilgen, basın diywalǵa, nawaǵa tirep turadı, haywan ózi súyengen halda turadı.
3. Soporoz jaǵdayı - haywan tereń uyqıda boladı. Haywan tek jatqan ha -latda boladı. Bunda haywan tek ǵana kúshli tásirlerge juwap beredi, (iyne suǵıw, elekt tokı tásir etiw).
4. Komatoz jaǵdayında. Bunda haywan jatqan boladı. Hesh qanday tásirge juwap bermeydi (bunda júrek, qan tamır, dem alıw hám zat almasıwı organizmde saqlanıp biraq úlken patologik ózgeriwde boladı ).
2. Oǵada qozǵalıw. Bunda haywanlar ápiwayı tásirlerge oǵada qozǵalıw menen juwap beredi. Bunday haywanlarda toqtawsız háreket, agressiv jaǵday, tosıqtı bayqamay aldıǵa yamasa keyinge háreket, aldıǵa juwırıw, azıqlarǵa tán bolmaǵan zatlardı tislew, shaynaw, jew jaǵdayları gúzetiledi.
Bul ózgerisler qutırıw keselliginde opiy, durman, strixnin menen záhárleniw waqıtlarında ayırım avıtamınozlar, mikroelementoz, cenuroz, meningit keselliklerinde ushıraydı.
Bas mıy qapqaǵı hám omırtqa paǵanasın tekseriw.
Bas mıy hám omırtqa paǵanasın tekseriwimizdiń sebebi bas mıy súyegi mıy qapqaǵı astında, omırtqa paǵanasınıń ishinde bolsa arqa mıy jaylasqan.
Oraylıq nerv sistemasınıń jarası bas mıy qapqaǵı, omırtqa paǵanası kólemi ózgeriwi hám deformaciyası nátiyjesinde de kelip shıǵıwı mumkin.
Bunday ózgerisler kóbinese fizikalıq tásirler xarakterine yaǵnıy jıǵılıwǵa, jaralanıwǵa, zaqım jewge baylanıslı.
Kóbinese bas mıy qapqaǵı hám omırtqa paǵanası súyegi deformaciyası, struktura ózgeriwi oraylıq nerv sisteması hám de periferik nerv (arqa mıy) iskerliginiń ózgerislerine sebep boladı. Bul tiykarınan zat almasıwınıń buzılıwı, juqpalı hám invazion keselliklerde gúzetiledi.
ONS funkciyasınıń buzılıwı parazitar keselligi nátiyjesinde kelip shıǵıwına mısal qoy hám eshkilerdiń cenuroz keselligi bolıp tabıladı. Bas miy cenuroz keselliginde cenurus qaltası úlkeyip, súyek juqalasadı hám atrofiyaǵa ushıraydı.
Súyek juqalasıwı, jumsaqlasıwı, deformaciyaģa ushırawı miyde óspe rawajlanıwı nátiyjesinde de gúzetiledi.
Mıy hám onıń qabıqlarınıń asqınıwı, mańlay boslıǵı asqınıwı nátiyjesinde jergilikli temperatura hám seziwsheńlik júdá artıp ketedi.
Mineral zat almasıwı buzılıwı aqıbetinde súyeklerde dekalcinaciya (súyek toqımasında ) gúzetiledi hám súyeklerdiń qattılıǵı azayadı. Nátiyjede súyekler tábiyiy salmaq aqıbetinde, deformaciyaģa ushıraydı, hám de omırtqa paǵanasınıń tómenge iymeyiwi (qıysayıwı)- lordoz kelip shıǵadı.
Eshkiler osteodistrofiyasında bas súyegi simmetrik isip, jumsaqlasadı hám haywan awızın jaba almaydı.
Kalciy- fosfat almasıwınıń buzılıwında bas súyegi, omırtqa paǵanası, taz hám ayaq súyekleri sınıwı gúzetiliwi múmkin.
Kifoz-omırtqa paǵanasınıń joqarıǵa kóteriliwi (qıysayıwı ), tiykarınan omırtqa paǵanası arqa bòleginiń parez hám paralichinde kelip shıǵadı.
Bas mıy qapqaǵı hám omırtqa paǵanasın kóriw, palpaciya, perkussiya, rentgenografiya usılları menen tekseriledi. Bul usıllar menen tekseriwdi tiykarınan laboratoriya hám ámeliyat sabaǵında kórsetiledi.