L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

4.9 Bolaga tashqi muhitning ta`siri
Bola orga­nizmi jiddiy darajada uning rivojlanish yo’lini aniqlab beruvchi, b o la o rg a n iz m ig a u z lu k siz t a ‘sir k o ‘r s a tu v c h i , aniq s h a ro itd a r iv o j­lanadi. I. M. Sechenov ta’kidlaganidek, «... organizm hayotini qoilab turuvchi atrof-muhitsiz faoliyat ko’rsatishi mumkin emas, shuning uchun organizmning ilmiy asoslanishida organizmning atrof-muhitga ko’rsatadigan ta’siri ham hisobga olinishi zarur, chunki hayotda nima, muhitmi yoki tananing o’zi muhimmi degan savolning tugilishi uchun o’rin yo’q».
Turli yosh davrlarida bola organizmidagi morfologik va funk­sional qayta o’zgarishlarning kechishi ko’plab genetik va atrof- m u h it o m illa ri t a ‘s irig a u chraydi.
Konkret atrof-muhit sharoitlariga bogiiq holda rivojlanish jarayoni tezlashishi yoki sekinlashishi mumkin, uning yosh davrlari e s a e rta yoki kech b o sh la n ish i va u la r turli d a v o m iy lik k a eg a b o i i ­shi mumkin.
Bola organizmining sifatiy jihatdan shaxsiy rivoj lanishning har bir bosqichida o’zgaruvchi, o’ziga xosligi barcha va aynan uning atrof-muhit bilan o’zaro aloqasini xarakteri bo’yicha namoyon bo’ladi. Bola tug’ilgandagi uning biologik fondi keyinchalik ham shu holda o’zgarmasdan qoladi deb hisoblamaslik kerak. Atrof- muhit omillari, ayniqsa, uning ijtimoiv sohasi ta’siri ostida irsiyat bilan ta’minlanuvchi u yoki bu sifatlar muhit imkon yaratsa, rivoj­lanishi yoki imkon bermasa yo’qolishi mumkin.
Nazorat savollari.
1. Oliy asab faoliyati haqida Gippokrat v Pavlov ta’limotlarini kelti- ring.
2. Shartli va shartsiz reflekslar odam hamda hayvon organizmi uchun qanday ahamiyatga ega?
3. Oliy asab faoliyatining tiplari va sifatiy xususiyatlarini ayting.
4. Bolalar rivojlanishining asosiy bosqichlari tavsifini ayting.
5. Shartli va shartsiz reflekslarning tormozlanishini tushuntiring.
6. Bolalarning oliy asab faoliyatining voyaga yetgan odamlarnikidan qanday farqi bor?