L. S. Karieva makroiqtisodiyot

5.1.1-rasm. Pulga talab egri chizig‛i 

---

88 
Pulga bo‛lgan umumiy talab egri chizig‛i Dm aholi va umumiy pul miqdorini, 
firmalar har qanday foiz stavkasi bo‛yicha aksiyalar va obligatsiyalar bilan 
muomala qilishni va sotib olishni xohishini bildiradi. 
5.2 Pulga talab nazariyasi, modeli va grafigi 
Pulning miqdoriy nazariyasi pulga bo‛lgan talabni almashinuv tenglamasi 
yordamida aniqlaydi: 
M•V=P•Y, 
bu yerda: M – muomaladagi pul miqdori; V – pulning aylanish tezligi;
P – baholar darajasi (baho indeksi); Y – real YAIM.
Pulning aylanish tezligi, iqtisodiyotda bitimlar tarkibi nisbatan barqaror 
bo‛lganligi uchun ham doimiy kattalik deb qabul qilinadi. Ammo bank tizimiga 
hisob-kitoblarni tezlashtiruvchi texnik vositalar joriy qilinishi natijasida u 
o‛zgarishi mumkin. V doimiy bo‛lgan sharoitda almashtirish tenglamasi 
quyidagicha bo‛ladi: 
M•V*=P•Y 
(Fisher tenglamasi), bundan:
 
M=
. 
P
•
Y – nominal YAIM miqdorini bildirishini va doimiy miqdorligini hisobga 
olsak, muomala uchun zarur bo‛lgan pul miqdori ishlab chiqarilayotgan tovarlar va 
xizmatlar miqdori va ularning bahosi o‛zgarishlariga, boshqacha aytganda, 
nominal YAIM o‛zgarishiga bog‛liq. Muomaladagi pul massasining o‛zgarishi, 
klassik nazariyaga ko‛ra, Y sekin o‛zgarishi tufayli asosan baholar darajasiga ta’sir 
ko‛rsatadi. Bu holat “pulning neytralligi” nomini olgan.
Monetaristlar qoidasiga ko‛ra hukumat pul massasining o‛sish sur’atini, real 
YAMMning o‛rtacha o‛sish sur’ati darajasida ta’minlab tursalar iqtisodiyotda 
baholar darajasi barqaror bo‛ladi.
Fisher tenglamasidan tashqari bu tenglamaning boshqa bir shakli Kembrij 
tenglamasidan ham keng foydalaniladi:
M=k*PY,
bu yerda: k= 1/V – pulning aylanish tezligiga teskari miqdor.

---

89 
k - koeffitsientni nominal pul miqdori (M)ning daromadlar (P·Y)dagi ulushini 
ko‛rsatadi.
Kembrij tenglamasi turli darajada daromadli bo‛lgan turlicha moliyaviy 
aktivlar mavjudligini va daromadni ularning qaysi biri ko‛rinishida saqlashni 
tanlash imkoniyati mavjudligini ko‛zda tutadi.
Pulga real talab quyidagi ko‛rinishda hisoblanadi: 
(M/P) D = k Y,
bu yerda: M/P – “real pul qoldig‛i”, “pul mablag‛larining real zaxirasi” deb 
nomlanadi.