L. S. Karieva makroiqtisodiyot

12.7 Nominal va real valyuta kurslari o‛rtasidagi nisbat. Xarid qobiliyati 
pariteti 
Bu savolda nominal kurslarga xarid qobiliyati pariteti qanday ta’sir ko‛rsatishi 
mumkinligini ko‛rib chiqamiz.
Xarid qobilyati pariteti kontseptsiyasi narxlarning tenglashuvi nazariyasiga 
asoslanadi. Ya’ni, bir xil tovar turli joylarda har xil narxlarda sotilishi uzoq davom 
etmaydi Agarda, AQSH dollariga mamlakat ichida chet mamlakatlarga nisbatan 
ko‛proq mahsulot sotib olish mumkin bo‛lsa, u holda mamlakat ichkarisida sotib 
olingan mahsulotni chetga sotish orqali foyda olish mumkin. Oqibatda foyda olish 
maqsadida xorijga tovar olib chiqish ko‛payadi va baholar tenlashishiga sabab 
bo‛ladi.

---

271 
Xarid qobiliyati pariteti kontseptsiyasiga ko‛ra valyuta kursi doimo turli 
mamlakatlarda baholar darajasining o‛zgarishi natijasida kelib chiqadigan farqni 
qoplash uchun zarur bo‛lgan darajada o‛zgaradi. Ya’ni: 
r=
 , 
bu yerda: r — xorijiy valyutaning milliy valyutadagi bahosi;
Pd — ichki baholar darajasi; Pt — chet eldagi baholar darajasi.
Valyuta 
kurslarining 
oshishi 
mamlakatlar 
eksport 
imkoniyatlarini 
yomonlashtiradi. Valyuta kurslarining beqarorligi tashqi iqtisodiy aloqalarga salbiy 
ta’sir ko‛rsatadi. Uning tebranishi xalqaro bitimlarda noaniqlik va tahlika 
darajasini ko‛paytiradi. Shu sababli valyuta kursi ham mamlakat ichida va xalqaro 
munosabatlarda tartibga solishning muhim obyekti hisoblanadi. Davlat bevosita 
tartibga solish vositasi sifatida valyuta interventsiyasi va diskont siyosatidan 
foydalanish mumkin.
Diskont siyosatida bank hisob stavkasini oshirib yoki tushirib chet el kapitallari 
kirishi yoki chiqib ketishiga ta’sir ko‛rsatishi mumkin. Tartibga solishning ko‛proq 
universal usuli valyuta interventsiyasi hisoblanadi. Bunda Markaziy banklar taklifi 
etarli bo‛lmagan, kursi esa yuqori bo‛lgan chet el valyutalarini sotadi, ularni taklif 
ortiqcha va kursi past bo‛lganda sotib oladi. Bu bilan talab va taklifni tenglashtirib, 
milliy valyuta kursi tebranish chegarasini cheklaydi.
Valyuta interventsiyasini qo‛llash zaxira valyuta fondining miqdori bilan 
cheklanadi, shu sababli valyutalarni sotish, albatta, ularni sotib olish bilan 
almashtirib turilishi lozim.