L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Yf=rf
 
∆Yf=rd+(
 
Et+1=Et(rdrf-1) . 
 

---

266 
12.6 Valyuta kursi va uni belgilovchi omillar 
Barcha xalqaro bitimlar valyutalarni ayirboshlash orqali olib borilishi tufayli 
har qanday ayirboshlashda bo‛lgani kabi valyuta bahosini yoki valyuta kursini 
aniqlash zaruriyati paydo bo‛ladi. Shunday qilib, 
valyuta kursi – bu, bir mamlakat 
pul birligining boshqa mamlakatlar pul birligida ifodalangan bahosidir
. Valyuta 
kursini o‛rnatish 
kotirovkalash
 
deb ataladi. U to‛g‛ri va teskari kotirovkalashga 
ajratiladi. Agar xorijiy valyuta birligining bahosi milliy valyutada ko‛rsatilsa, 
bunga to‛g‛ri kotirovkalash deb ataladi. Masalan, 1 AQSH dollari 975 so‛mga, 1 
Rossiya rubli 32 so‛mga teng va hakozo. Teskari kotirovkalashda milliy 
valyutaning bir birligiga to‛g‛ri keladigan xorijiy valyutaning miqdori o‛rnatiladi. 
Masalan, 1 o‛zbek so‛mi 0,001025 AQSH dollariga to‛g‛ri keladi. Dunyoning ko‛p 
mamlakatlarida, shu jumladan, O‛zbekistonda ham to‛g‛ri kotirovkalash qabul 
qilingan. Valyuta bozoridagi talab va taklifni solishtirish natijasida valyutaning 
bahosi yoki kursi aniqlanadi. O‛zbek so‛mining kursi O‛zbekiston valyuta birjasida 
o‛rnatiladi, uning ishtirokchilari valyuta operatsiyalarini olib borish huquqiga ega 
bo‛lgan banklar hisoblanadi. Shu bilan birga, turli pul birliklari uchun valyuta 
kurslarini o‛rnatish jarayonida bozor kuchlarining ta’sir etish darajasi bir xil emas. 
Bu ta’sir kuchiga bog‛liq holda valyuta kurslarini qabul qilishning bir-biridan farq 
qiluvchi ikki varianti mavjud.
1. Talab va taklifga asosan aniqlanadigan egiluvchan yoki erkin suzib yuruvchi 
valyuta kursi tizimi.
2. Davlat aralashuvi asosida aniqlanadigan qat’iy belgilangan valyuta kursi 
tizimi.
Erkin suzib yuruvchi valyuta kurslari talab va taklif asosida aniqlanadi. 
Masalan, bir o‛zbek so‛mining AQSH dollariga almashishini qarab chiqamiz. 
Milliy valyuta kursining pasayishi natijasida dollarga talab kamayadi va taklif esa 
oshadi (12.6.1-rasm). 

---

267