L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Belgilangan valyuta kursi
- milliy valyutalar o‛rtasidagi rasmiy ravishda 
belgilangan nisbati, undan bir yo‛nalishda yoki boshqasiga vaqtincha 2,25% dan 
ko‛p bo‛lmagan chetlanishiga imkon beradi. Bu oltin tengligiga asoslangan oltin va 
oltin almashinuvi standartlari tizimiga xosdir - valyutalar tarkibidagi oltin 
tarkibining doimiy nisbati. Hozirgi vaqtda uni bitta valyutaga (masalan, AQSh 
dollariga) yoki valyuta kompozitsiyasiga o‛rnatib qo‛yish mumkin. Bunday holda, 
bozor qonunlari qo‛llanilmaydi. 
2. 
O‛zgaruvchan valyuta kursi
- talab va taklif ta’sirida o‛zgarib turadigan 
(erkin suzuvchi) (12.5.1-rasm), bu ma’lum sharoitlarda davlat tomonidan valyuta 
intervensiyalari (boshqariladigan suzuvchi) orqali ta’sir qilishi mumkin. 

---

262 
12.5.1-rasm. O‛zgaruvchan valyuta kursining talab va taklif ta’sirida 
o‛zgarishi 
12.5.1- rasmda M
f
-Milliy valyuta bozorida chet el valyutasini sotish va sotib 
olish hajmi; 
E
x
-valyuta kursi; 
D
mr
- valyuta savdosi hajmining kurs qiymatiga teskari bog‛liqligini ifodalovchi 
xorijiy valyutaga bo‛lgan talab; 
S
mr
- valyuta savdosi hajmining kurs qiymatiga teskari bog‛liqligini ifodalovchi 
xorijiy valyutaga bo‛lgan taklif; 
E - bu valyutaga talab va taklif muvozanatlashgan va valyuta kursi (E
xr
) va 
valyutani sotishning muvozanatli hajmi (M
fr
) bo‛lgan valyuta bozorining 
muvozanati. 
Shunday qilib, milliy valyuta bozoridagi sotuvlar hajmining kurs qiymatiga 
bog‛liqligi talab funktsiyasida teskari va ta’minot funktsiyasida to‛g‛ridan-to‛g‛ri. 
Valyutaga bo‛lgan talabning teskari xususiyati quyidagicha aniqlanadi: 
- chet el valyutasini sotib olish hajmi chet el valyutasiga bo‛lgan ehtiyojga 
qarab belgilanadi; 
- chet el valyutasiga bo‛lgan talab import qilinadigan tovarlarga bo‛lgan 
talabning qiymati bilan belgilanadi; 
- import qilinadigan tovarlarga talabning qiymati ularning zanjiriga teskari 
bog‛liqdir; 

---

263 
- import qilinadigan tovarlarning narxi to‛g‛ridan-to‛g‛ri valyuta kursiga 
bog‛liq 
Milliy bozorda chet el valyutasini yetkazib berishning bevosita xususiyati 
quyidagilar bilan belgilanadi: 
- chet el valyutasini sotish hajmi uni milliy bozorga yetkazib berish imkoniyati 
bilan belgilanadi; 
- chet el valyutasini yetkazib berish imkoniyati mahalliy tovarlarni chet elga 
eksport qilish qiymati bilan belgilanadi; 
- mahalliy tovarlar eksportining qiymati ularning narxiga teskari bog‛liqdir; 
- mahalliy tovarlarning narxi tashqi valyuta kursiga teskari bog‛liqdir. 
Valyuta kursining qiymati valyuta bozoridagi vaziyatga bog‛liq ekanligi aniq, 
ammo uni belgilovchi asosiy omil - bu xarid qobiliyati pariteti. 
Xarid qilish qobiliyati pariteti nazariyasi. 
PPP
nazariyasiga muvofiq, valyuta 
kursi turli mamlakatlar uchun bir xil bo‛lgan tovar va xizmatlarning ma’lum 
to‛plamiga nisbatan ularning sotib olish qobiliyati bilan belgilangan valyutalar 
nisbati bilan belgilanadi. Bunday holda, valyuta kursi (E
x
) to‛liq ma’lum bir 
mamlakatda (P
d
) va boshqa mamlakatlarda (P
f
) ushbu to‛plamga kiritilgan tovarlar 
va xizmatlar narxlari darajasiga bog‛liq: