L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Ys= 
K α 
, 
K investitsiyalar hisobiga ta’minlanganligi uchun tengikni:

---

155 
Ys= I α 
deb yozish mumkin. , bunda,α – kapital quyilmalar ( investitsiyalar) 
ning chegaraviy unumdorligi. Agar bir yilda yalpi ishlab chiqarishni 1 mlrd. 
so‛mga oshirish uchun 4 mlrd so‛m investitsiya talab etilsa α =0,25 bo‛ladi.
α=
Ys / I 
bir so‛mlik investitsiya hisobiga yaratilgan yangi mahsulot 
miqdorini ko‛rsatadi.
2. Talab tenglamasi quyidagi ko‛rinishga ega
Yd= 
I ( 1/ μ) , 
bu yerda 1/ μ – xarajatlar multiplikatori,
μ–jamg‛arishga chegaralangan moyillik.
Bu tenglama milliy daromad 
Yd, 
yoki yalpi talab qo‛shimcha 
investitsiyalarning multiplikativ ko‛payishiga teng miqdorda o‛sishini ko‛rsatadi.
Ishlab chiqarish to‛plangan jami kapital bilan ta’minlanishi, milliy daromad esa 
qo‛shimcha investitsiyalarning multiplikativ ta’siri ostida ko‛payishi sababli taklif 
tenglamasida 
jami 
investitsiyalar, 
talab 
tenglamasida 
esa 
qo‛shimcha 
investitsiyalargina ko‛rib chiqiladi.
3. Daromadlar va ishlab chiqarish quvvatlarining qo‛shimcha o‛sish sur’atlari 
tengligi tenglamasi:
I ( 1/ μ) 
= 
I α,
bu tenglamani yechib quyidagi natijani olamiz:
I / I 
= 
μ α,
(
I / I ) 
– investitsiyalarning yillik o‛sish sur’ati bo‛lib, ishlab chiqarish 
quvvatlarini oshirish yordamida to‛liq bandlilikni ta’minlab turish uchun 
(μ α) 
miqdorga teng bo‛lishi kerak. Bundan xulosa shuki investitsiyalarning mutanosib 
o‛sish sur’ati jamg‛arishga chegaralangan moyillik va investitsiyalarning 
unumdorligi ( kapital qaytimi) darajalarining hosilasi ekan.
Agar μ = 0,2 α=0,4 bo‛lsa 
I / I = 0,2* 0,.4 =0,08 yoki 8 %
Demak, investitsiyalarning o‛sish sur’ati 8% bo‛lishi talab etiladi.
E.Domar moddelidan kelib chiqadigan umumiy xulosa shuki iqtisodiy o‛sishni 
ta’minlash uchun investitsiyalar hajmini oshirish, bu uchun esa jamg‛arish normasi 
hamda fan texnika taraqqiyoti orqali kapitalning samaradorligini oshirish zarur.

---

156 
Agar E.Domar o‛z modelida investitsiyalarni ekzogen tarzda berilgan miqdor 
ded olgan bo‛lsa R.F.Xarrodning 1939-yilda ishlab chiqilgan iqtisodiy o‛sish 
modeliga akselerator printsipi va tadbirkorlarning kutishiga asoslangan endogen 
funktsiyasi ham kiritildi. Akselerator printsipiga ko‛ra nafaqat investitsiyalar ishlab 
chiqarishning 
o‛sishini keltirib chiqaradi, balki ishlab chiqarish va 
daromadlarningning o‛sgan hajmi ham investitsiya jarayonlarining jadallashishiga 
olib keladi.
R.Xarrod o‛z modeliga uch tenglamani kiritadi:
1) kafolatlangano‛sish surti tenglamasi;
2) haqiqiy o‛sish sur’ati tenglamasi;
3) tabiiy o‛sish sur’ati tenglamasi.
R Xarrod modelida haqiqiy o‛sish sur’ati ishchi kuchining o‛sish sur’ati va 
kapital unumdorligining o‛sish sur’ati bilan belgilanadi.