L. S. Karieva makroiqtisodiyot

progressiv soliqlar 
deyiladi. 
2. Daromad hajmi o‛sib borishi bilan o‛rtacha stavkasi pasayib boruvchi soliqlar 
regressiv soliqlar
deyiladi. 

---

123 
3. Daromad hajmi o‛sib borishi bilan o‛rtacha stavkasi o‛zgarishsiz qoluvchi 
soliqlar 
proporsional soliqlar
deyiladi. 
Muvozanatli daromadlar darajasiga soliqlarni kamaytinish ham multiplikativ 
ta’sir ko‛rsatadi. Soliqlar miqdorini ΔT ga kamaytirsak, tasarrufdagi daromad 
darajasi ΔT ga oshadi. Iste’mol xarajatlari mos tarzda ΔTx b (bu yerda b-
iste’molga chegaraviy moyillik) miqdorga oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar 
egri chizig‛ini yuqoriga siljitadi, milliy ishlab chiqarish hajmini esa ΔU ga 
oshiradi.
Soliq multiplikatsiya
samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning bir marta 
o‛zgarishi oqibatida iste’molning bir necha bor o‛zgarishiga boqliq.
T↓(ΔT) Yd↑ (ΔYd= -ΔT) C↑ (ΔC=b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b(-ΔT)) Y↑ (ΔY=b(-ΔT)
C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b2(-ΔT)) Y↑ (ΔY=b2(-ΔT)) C↑ (ΔC=b(b2(-ΔT))) 
va h.k.
Demak, soliq multiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin: 
=
 
Agar davlat byujetiga barcha soliq tushumlari joriy daromad–Y dinamikasiga 
bog‛liq deb hisoblasak soliq funktsiyasi 
T = tY 
– ko‛rinishni oladi. Bu holatda 
iste’mol funktsiyasi quyidagi ko‛rinishga ega bo‛ladi:
S=a+b(Y-tY)= a+b(1-t) Y,
Soliq multiplikatori esa quyidagi ko‛rinishni oladi:
m
t
 = 
 , 
bu yerda: m
t
– yopiq iqtisodiyot uchun soliq multiplikatori.
To‛liq soliq funktsiyasi 
T=Ta+tY 
ko‛rinishga ega.
Ta – avtonom soliqlar (masalan, mulkka, yerga soliqlar).
To‛liq soliq funktsiyasini e’tiborga olsak, iste’mol funktsiyasi quyidagi 
ko‛rinishga ega bo‛ladi: