L. S. Karieva makroiqtisodiyot

 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. Xalqaro savdoni rivojlantirishning obyektiv va subyektiv sabablari 
nimalardan iborat?
2. Xalqaro savdoning shakllari va ular hajmini belgilovchi omillarni tushuntirib 
bering.
2. A.Smitning “Mutlaq ustunlik” nazariyasi kamchiligi nimada ko‛rinadi?
3. “Nisbiy ustunlik” nazariyasining mohiyatini tushuntirib bering.
4. Savdo sharoitlari tushunchanchasini izohlab bering. Savdo sharoitining 
yaxshilanishi qanday oqibatlarga olib keladi?
5. Xeksher-Olinning neoklassik kontsepsiyasini izohlab bering.
6. “Leontev taajjubi’” qaysi sababli yuzaga keldi va qanday echim topti? 
7. Savdo siyosatining mohiyati va maqsadlarini tushuntirib bering.
8. Importga tariflarning kiritilishidan iqtisodiy natijalariga izoh bering.
9. Importni yoqlovchi va unga qarshi bo‛lgan fikrlarni taqqoslab bering. 10. 
Ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalarning importga tariflardan afzalligi va 
kamchiliklari nimada ?
11. Import kvotalarini kiritilishining iqtisodiy oqibatlari nimalarda ko‛rinadi?

---

244 
12. Litsenziyalarni taqsimllash usullariga qiyosiy tavsif bering.
13. Eksportni subsidiyalash usullari mohiyatini tushuntirib bering. tushuntirib 
bering.
14. Eksportni ixtiyoriy cheklash qachon qo‛llaniladi, va uning oqibatlari 
qanday?
15. Savdoni cheklash tadbirlarining makroiqtisodiy ko‛rsatkichlarga ta’siriga 
izoh bering. 
 
12. TO‛LOV BALANSI. VALYUTA KURSI 
12.1 To‛lov balansi tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi 
To‛lov balansi — ma’lum davr mobaynida mamlakat rezidentlari va tashqi 
dunyo o‛rtasida bo‛ladigan bitimlar statistik qayd qilingan xujjatdir. U 
mamlakatning iqtisodiy aloqalarini aniq-lo‛nda ifodalab pul-kredit, valyuta, 
byudjet-soliq, xalqaro savdo siyosatining hamda davlat qarzini boshqarish 
yo‛nalishlarini tanlash uchun indikator vazifasini bajaradi.
Mamlakatning ma’lum vaqtdagi barcha xalqaro iqtisodiy faoliyati, shu 
jumladan, tashqi savdo, kapital va ishchi kuchi migratsiyasi ham to‛lov balansida 
o‛z aksini topadi. Har qanday tashqi iqtisodiy bitim valyuta ayirboshlash va 
valyuta operatsiyalari orqali amalga oshiriladi. Demak, mamlakatning jahon 
bozoridagi faoliyati natijalari pirovardida xorijiy valyuta tushumlari va 
xarajatlarida ifodalanadi. Shuning uchun ham to‛lov balansini bir tomondan, 
chetdan keladigan barcha tushumlar, ikkinchi tomondan esa, chetga chiqariladigan 
barcha to‛lovlar ko‛rsatilgan hujjatdir deb qarash mumkin. Tushum faqat eksport 
yordamida ta’minlanishi mumkin. Aksincha, xorijiy tovarlarni va xizmatlarni sotib 
olish (import) uchun to‛lovlar va xorijiy valyuta xarajatlari bilan bog‛liq bo‛ladi. 
Bunda tovar deganda ayirboshlanadigan har qanday narsa tushuniladi, ya’ni, u 
moddiy ne’mat, xizmat, ishchi kuchi, kapital va valyuta bo‛lishi mumkin. 
Yuqorida ta’kidlanganidek, to‛lov balansi - bu ma’lum bir davrda ma’lum bir 
mamlakat va boshqa dunyo rezidentlari o‛rtasida amalga oshirilgan barcha 
iqtisodiy operatsiyalar natijalarining statistik xulosasidir. 

---

245 
Ikki tomonlama kirish tizimi va tegishli bo‛limlarning mavjudligi to‛lov 
balansining tuzilishini aniqlaydi (12.1.1-jadval).