L. A. Djalilova

Nemis gimnastika tizimi. 1810-yilda Beriinda «Pestalotssi do‘stlari jamiyati» qoshida birinchi gimnastika to'garagi tashkil topgan. Fridrix Yan (1778-1852) yoshlar harakatiga boshchilik qil- gan. 1811-yiIda Berlin yaqinidagi joyda gimnastika maydoni tashkil


42




qilingan edi. Bu joyda gimnastika asbob-uskunalari o'matilgan. 1812- yiiga kclib, to‘garak qatnashchilari soni 500 kishiga yelgan. Ulaming mashg'ulotlarida gimnastika va harbiy sayohal mashqlariga keng o‘rin berilgan. Fridrix Yan «Gimnastika» so'zini «Tumkunst» (epchillik san'ati), shug'ullanuvchilami esa turnerlar deb nomlagan. Keyingi yillarda tumerlar harakati ancha susaydi. 1862-yilda barcha tumerlar jamiyatlari Umumgemianiya gimnastika ittifoqiga (Doyche Tumershaft) birlashgan edi. Ulaming gimnastika tizimida mashqlami o‘rgatish usullari. mashqlar tasnifi, anatomik-fiziologik xususiyatlari, yukJanma berish me'yorlari bo‘yicha*yagona talab yo‘q edi.
Shved gimnastika tizinii. P^r Ling (1776-1839) Shvetsiya hukumatining taklifiga ko‘ra, Germaniya va Daniyada jismoniy tarbiyaning ahvoli bilan tanishib chiqib, o‘z mamlakatida shved gimnastika tizimi asoslarini yaratgan.
Per Ling 1813-yilda Stokgolmda gimnastika institutini tashkil etgan. Gimnastikaning to'rt turini - harbiy gimnastika, pedagogik gimnastika. davolash gimnastikasi va estetik gimnastikani alohida ajratgan. Bu turlar maktablarda ham o‘rgatiia boshlangan. Per Lingning o‘g!i Yalmar Ling (1820-1886) boshchiligida gimnastika asboblari takomillashtirilgan, gimnastika devorchasi, gimnastika skameykasi, uzun kursilar. langar cho‘plar. gimnastika narvonlari, arqonlar va boshqa turli xil yangi jihozlari yaratilgan. Shvedlaming gimnastika tizimi ko‘pgina Yevropa mamlakalari, hatto Amerikada ham keng qoilanilgan.
"Gimnastik mashqlaming har xil konsepsiyalariga qisman asoslangan ikkita eng kuchli sport madaniyati o'n to'qqtinchi asr davomida Germaniyada va Shvetsiyada paydo ho 'ldi. U, Germaniyada Tumen jamiyallarida o'sgan va ularning asoschisi FridrLx Yan snaryadlar hilan masiiqlarni kiritgan.
Fridrix Yan shakllantiruvchi ta 'sir ko ‘rsatgan Germaniya gimnastikasining otasi Iogann Guts-Muts, o 'zining "Gymnastik fur Jugemi" (1793 y.) kitobida qadimgi o ‘yiniami hqyon qilgan.
Shvetsiya gimnastikasining asoschisi Ling ho ‘lib, u, uyg 'unlikda ikki sportchi bqjaradigan (unisonj erkin mashqlarning rivojlanishiga ko ‘maklashgan. Gimmistikaning ushbu ikkita varianti, 1840-yillarda Angliyaning davlat maktablarida rivojlanishi boshlangan sport

madaniyati va o ‘yin turlari bilan bir qatorda asming o'rtasida, sport mashqlarida uchta asosiy Yevropa an ‘analarini shakllantirgan