L. A. Djalilova

FrLstayl ~ (ingl.Jree - erkin, style - usul), qishki sport turi. uch xil musobaqalardan ibonit: mogul (murakkab sakrashlar bilun notekis trassadan chang'ida uchib tushish), chang'ida akrobatika, chang ida balet. Fristayl sptirt turi sifatida iik bor 1966-yil AQSHning Altitash shahridagi musohaqalarda namoyish qilingan. 1975-yildan boshlab har yili fristayl bo'ytcha Jahon kubokiari o'tkazilmoqda. 1979-yilda Xalqaro chang'i spodi federatsiyasi (FIS) tarkibida fristayl bo'yicha texnik qo'mita tuzilgan va hu sport turi FIS rahbarligida o'tkazi- ladigan xalqaro musobaqalar dasturiga kiritilgan. 1980-yillarga kelib frislayl 30 dan ziyod mamlakatlarda rivojlangan. 1986-yii Fransiyada bu sport turi bo'yicha birinchi Jahon chempoinati o'tkazilgan.

15. 
    qishki Olimpiya o‘yinlarida (Kalgari, 1988 y.) fristayl bo'yicha ko‘rgazmali musobaqalar o'tka/iigan. XVI qishki Olimpiya o'yinlari (1992 y.) dasturiga fristaylning mogul musobaqalari kiritilgan. Mogul bo‘yicha birinchi olimpiya chcmpionlari - erkaklar 0‘rtasida Fransiya sportchisi Edgar Grospiron. ayollar o'rtasida - AQSII sportchisi Donna Uevnbrext bo'lgan.
    

XVII qishki Olimpiya o'yinlari (1994 y.) dasturiga fristaylning mogul va chang‘ida akrobatika turlari kiritilgan. Chang'ida akrobatika bo'yicha birinchi olimpiya chempionlari -erkaklar o‘rtasida Shveysa- riya sportchisi Andrcas Shyonbexier, ayollar o'rtasida O'zbekiston


306

cnortchisi Lina Cher>azova bo‘lgan. Fristayl bo‘yicha eng ko'p medallarga AQSH. Norvegiya, Kanada, Fransiya. Finlandiya sporichilari sazovor ho'lgan.

Kyorling - (ingl. curl - aylantirmoq). muz ustida kegli ₀⁴yinining turi. XIV asrda Shotlandiyada paydo bo'lib. so‘ng Yevropa _va* Kanada mamlakatlarida keng * tarqalgan. XIX asrda tming shotlandcha. nemischa va shveysarcha o‘yin usullari mavjud bo‘lgan. 1950-yilda Yevropa va Amerika bir qator mamlakatlarining milliy federatsiyalari tashabbusi bilan Xalqaro kyorling fcderatsiyasi (FJK) lashkil topgan. 1951-yiIdan (xishlab bu sport turi bo'viclia Yevropa chempionatlari muntazam o‘tka/.ilmoqda.
Zamonaviy kyorling - qishlp sport o'yini, 40x30 m muz maydonida o ynaladi. 0‘yin maqsadi - muz ustuda chi/ilgan nishonga bitla ~ diskni (20 kg) tushirish. Bitla chizig‘i nishondan 31 m masofada bo‘ladi. Kyorling bo'yicha ko'rgazmali musohaqaiar 1, III, IV, IX, XV, XVI qishki Olimpiya o'yinlari dasturiga kiriiilgan. Nihoyat. 1994-yiida XOQ sessiyasida kyorling s|Kirt turini olimprya dasluriga kiritish lo‘g‘risidagi qaror qabul qilingan. XVIII qishki Olimpiya o'yinlarida (1988 y.) kyorling musobaqalari ilk bor o‘tka- zilgan. Kyorling bo'yicha birinchi olimpiya chempionlari - erkaklar o'rtasida Shveysariya. ayollar o'rtasida - Kanada terrna jamoalari bo'lgan. Olimpiya musobaqalarida kyorling bo‘yicha eng ko'p medal- larga Kanada. Shveysariya, Norvegiya sporlchilari sa/ovor bo'lgan.
“Olimpiva musobaqalarining o‘sish darajasi. 1980-yilIarning boshida havaskorlik slalusidan voz kechilgan, O'yinlarga aniq ijtimoiy-sinfiy xarakter berildi. Dastlabki o‘\ inlarga avollar umuinan qatnashmagan va faqatgina 1980-yillardan hoshlab. ular uchun toiiq dasturlar ochila boshiandi. Hattoki hozirgi vaqtda ham chang'ida sakrashda hahslashish va ziddiyatlar sohasi qolmoqda. Paralimpiya o'yinlari dasturga kiritilishi uchun uztrq vaqt davom etgan kurashdan keyin ham ho/irga qadar alohida tadbir bo'lib qolmoqda.
Sportda halollik va teng o‘yin maydonlariga erishish qiyin, chunki moddiy sharoitlardagi tengsizlik millatlar o'rtasidagi resurslarda juda katta farqlar uchun asos bo'Jadi. Shu bilan hirga. iqtisodiy jihatdan ^eng rivojlangan marnlakatlarda miUatchilik, elita boMgan atletik tanalarni va yuqori ixtisoslashgan sportchilarni ishlab chiqish vositasida oltin medallarga erishishga intilishni tczlatadi. Olimpiya oltin medalining qiymati oshdi.


107




yarim, “pipe”- truba. quvur ma'nolarini anglatadi. Musobaqalar j^j xil - half-payp va slalom-gigant snoubordingdan iborat.
Sport turi sifatida snoubording 1960-yillardan boshlab rivojlangan va aynan shu yillarda amerikalik kashfiyotchi Shcrrnan Poppen qorli qoyalarda qor taxtacha ustida uchishni o‘ylab topgan Snoubording bo'yicha birinchi musobaqalar 19g|-yilda Vudston (AQSH) o‘tkazilgan, 1982-yilda esa Vermont shtatida (AQSH) bu sport turi bo‘yicha birinchi xalqaro musobaqalar bo‘lib o'tgan. 1983. yilda Soda-Spring shahrida (Kalifomiya) snoubording bo'yicha birinchi Jahon chcmpionati o'tka/ilgan. 1990-yillarda Xalqaro snoubording fedcralsiyasi (ISF) tashkil topgan.
Snoubording musobaqaiari ilk bor XVIII qishki Olimpiya o‘yinlari (Nagano.1998 y.) dasturiga kiritilgan. Birinchi olimpiya chempionlari erkakiar o‘rtasida Sltveysariya sportchisi Jan Simmen, ayollar o'rtasida - Germanya sprjrtchisi Nikolya Tost bo‘lgan. Qishki Olimpiya o‘yinlarida snoubording bo'yicha eng ko'p medallarga AQSH. Fransiya, Shveysariya, Germaniya sportchilari sazovor bo'lgan.
Fristayl - (ingl.Jree - erkin, style - usul), qishki sport turi, uch xil musobaqalardan iborat: mogul (murakkab sakrashlar bilan notekis trassadan chang'ida uchib tushish), chang‘ida akrobatika. chang ida balet. Fristayl sport turi sifatida ilk bor 1966-yil AQSHning Attitash shahridagi musobaqalarda namoyish qilingan. 1975-yildan boshlab har yili fristayl bo'yicha Jahon kuboklari o'tkazilmoqda. 1979-yilda Xalqaro chong'i sporti federatsiyasi (FIS) tarkibida frisiayl bo'yicha tcxnik qo'mita tuzilgan va bu sport turi FIS rahbarligida o'tkazi- ladigan xalqaro musobaqalar dasturiga kiritilgan. 1980-yillarga kelib frislayl 30 dan ziyod mamlakatlarda rivojlangan. 1986-yil Fransiyada bu sport turi bo'yicha birinchi Jahon chempoinati o'tkazilgan.
XV qishki Olimpiya o'yinlarida (Kalgari, 1988 y.) fristayl bo'yicha ko'rgtizmali musobaqalar 0‘tkazilgan. XVI qishki Olimpiya o'yinlari (1992 y.) dasturiga fristaylning mogul musobaqalari kiritilgan. Mogul bo'yicha birinchi olimpiya chempionlari - erkaklar o‘rtasida Fransiya sportchisi Edgar Grospiron, ayollar o'rtasida - AQSH sportchisi Donna Ueynbrext bo‘lgan.
XVII qishki Olimpiya o'yinlari (1994 y.) dasturiga fristaylning mogul va chang'ida akrobatika turlari kiritilgan. Chang'ida akrobatika bo'yicha birinchi olimpiya chcmpionlari - erkaklar o'rtasida Shveysa- riya sportchisi Andreas Shyonbexler. ayollar o'rtasida O'zbekiston


306




spoiu-hisi Lina Cheryazova bo'lgan. Fristayl bo‘yicha eng ko p ^edallarga AQSH, Norvegiya, Kanada, Fransiya, Finlandiy'a sportchilari sazovor bo'lgan.
Kyorling - (ingl. curl - aylantirmoq), muz ustida kegli o'yinining turi. XIV asrda Shotlandiyada paydo bo'lib. so'ng Yevropa _va Kanada mamlakatlarida keng* tarqalgan. XIX asrda uning sbotlandclu. nemischa va shveysarcha o‘yin usullari mavjud bo'lgan. 1950-yilda Yevropa va Amerika bir qator mamlakatlarining milliy federatsiyalari tashabbusi bilan Xalqaro kyorling federatsiyasi (FIK) tashk.il topgan. 1951-yildan boshlab bu sporl turi bo yicha Yevropa chempionatlari muntazam o‘tkazilm<>qda.
Zamonaviy kyorling qishM ^sP°rt o*yini, 40x30 m muz maydonida o ynaladi. O'yin niaqsadi - muz usluda chi/ilgan nishonga bitta - diskni (20 kg) tushirish. Bitta chizig‘i nishondan 31 m masofada bo'ladi. Kyorling bo'yicha ko rgazmali musohaqalar I. III, IV, IX, XV, XVI qishki Olimpiya o‘yinlari dasturiga kiritilgan. Nihoyat 1994-yilda XOQ sessiyasida kyorling sp“Ofimpiya musobaqabrtniog o‘s»h darajasi. 1980-yillarning boshida havaskorlik statusidan voz kechilgan, O'yinlarga aniq ijtimoiy-sinfiy xaraktcr berildi. Dastlabki o'yinlarga ayollar umuman qatnashmagan va faqatgina 1980-yillardan boshlab. ular uchun lo‘liq dasturlar ochila boshlandi. Hattoki hozirgi vaqlda ham chang'ida sakrashda bahslashish va ziddiyallar sohasi qolmoqda. Paralimpiya o'yinlari dasturga kiritilishi uchun uzoq vaqt davom etgan kurashdan keyin ham hozirga qadar alohida tadbir bo'lib qolmoqda.
Sportda halollik va teng o'yin maydonlariga erishish qiyin, chunki mtxldiy sharoitlardagi lengsizlik millatlar o'rtasidagi resurslarda juda ^atta farqlar uchun asos Ixi'ladi. Shu hilan birga. iqtisodiy jihatdan ^crtg rivojlangan mamlakatlarda millatchilik, elita bo'lgan atletik lanalami va yuqori ixtisoslashgan sportchilami ishlab chiqish vositasida oltin medallarga erishishga intilishni tezlatadi. Olimpiya °hin medalining qiymati oshdi.


107