Kurs ishi mavzu: Jismlarni muvozanatiga doir masalalar yechish metodikasi Topshirdi: Ollayorova g qabul qildi: Sadullayev Sh Urganch 2022-yil reja

Grafik masalalar-fizika o’qitishda fizik hodisalarni o’rganishda ko’pincha bizni o’rab turgan tabiat va texnikada sodir bo’ladigan jarayonlarni xarakterlaydigan kattaliklar orasidagi funksional bog’lanishlarni grafik tarzida ifodalash bilan aniqlanadi.Grafik masalalar fizik qonuniyatlarni ongli o’zlashtirishga yordam beradi.Masalani yechish grafik tuzish va egri chiziqlarning kesishish nuqtalarining koordinatalarini aniqlash asosida bajariladi.
Geometrik metod.Izlanayotgan kattalikni o’quvchilarga ma’lum bo’lgan geometrik munosabatlar topiladi.Geometrik metoddan statika,geometrik boshqa bo’limlarda keng foydalaniladi.
Grafik metod.Grafik metod geometrik metodi bilan chambarchars bog’langan.Izlanayotgan kattalik garfikdan foydalanib topiladi.Grafik masalalar yechishda ,agar kattaliklar orasidagi bog’lanishlar grafigi berilgan bo’lsa,u holda uni tushunish,har bir sohasidagi bog’lanishning xarakterini o’rganish kerak.Grafik berilmaganda uni o’quvchilarning o’zlari fizikaga oid ma’lumotnomalar orqali tuzgan jadvallar bo’yicha yasash kerak bo’ladi.


II.Bob.Turli holatdagi jismlarning muvozanatini tekshirish.
Turli holatlarda jismning muvozonatini tekshirish.Kuchlar sistemasi ta’siri ostida turgan jismni muvozonatga tekshirish va bunda noma’lum kattalikni aniqlash statikaning eng muhim masalasidir. Kuchlarning biror o'qqa proyeksiyalar yig'indisini hisoblaganda, shu o'q bo'yicha ilgarilanma harakat kuzatiladimi yoki yo'q degan savolga javob bergan bo'lamiz. Agar kuchlarning ixtiyoriy, aytaylik L o'qiga proyeksiyalar yig'indisi nolga teng bo'lsa, ya’ni

bo'lsa, shu o'q bo'yicha ilgarilanma harakat kuzatilmayotgan bo’ladi. Kuchlardan biror nuqtaga nisbatan olingan momentlar yig'indisini hisoblaganda esa, shu nuqta atrofida aylanma harakat kuzatiladimi yoki yo'q degan savolga javob bergan bo'lamiz. Agar kuchlardan ixtiyoriy, aytaylik О nuqtaga nisbatan olingan momentlar yig'indisi nolga teng bo'lsa, ya’ni ₁)=0 bo'lsa, shu nuqta atrofida aylanma harakat kuzatilmayotgan bo'ladi. Demak, jismni muvozonati ilgarilanma va aylanma harakat kuzatilmaslik shartidan iborat bo‘lar ekan.
Agar bo’lib, ₁) 0 bo'lsa, jism ham ilgarilanma ham aylanma harakat qiladi.
Agar bo'lib, ₁) 0 bo'lsa, jism faqat aylanma harakat qiladi.
Agar bo'lib, ₁) 0 bo'lsa, jism faqat ilgarilanma harakat qiladi.
Agar , ₁) 0 bo'lsa, jism muvozonatda bo'ladi, qotadi.
Jismga ta’sir qiluvchi kuchlar sistemasining qanday berilishiga qarab, noma’lumni aniqlash uchun tuziladigan tenglamalar soni ham turlicha bo'ladi. Shuni eslatib o'tish kerakki, tenglamalar soni noma’lumlar soniga teng va ko'p bo'lgan masalalar statik aniq masalalar deyilib, bunday masalalami yechish mumkin. Agar tenglamalar soni noma’lumlar sonidan kam bo'lsa, bunday masalalar satik noaniq masalalar deyilib, bunday masalalami yechish mumkin emas. Nechta tenglama yetishmayotganiga qarab bir karrali, ikki karrali, . . . statik noaniq masala deyiladi. Statik noaniq masalalar qo'shimcha tenglamalar tuzishni talab qiladi. Biz fizikada duch keladigan masalalaming hammasi statik aniq masalalardir.Biz quyida har xil holatlar uchun statik aniq masalani yechish uchun ko'rsatma beramiz.
1) Agar jismga bitta o'qda, aytaylik Ox o'qda yotuvchi kuchlar ta’sir qilayotgan bo'lsa, noma’lum kattalik soni bittadan oshmasligi lozim. Chunki, bunda bitta tenglama tuza olamiz.
_{1= 1}=0
2). Agar jismga bitta o'qga, aytaylik Ox o'qga parallel va bitta tekislikda yotuvchi kuchlar ta’sir qilayotgan bo'lsa, noma’lum kattalik soni ikkitadan oshmasligi lozim. Chunki, bunda ikkita tenglama tuza olamiz.

3). Agar jismga tekislikda, aytaylik Oxy tekisligida bitta nuqtada kesishuvchi kuchlar ta’sir qilayotgan bo'lsa, noma’lum kattalik soni ikkitadan oshmasligi lozim. Chunki, bunda ikkita tenglama tuza olamiz.

4). Agar jismga tekislikda, aytaylik Оxу tekisligida ixtiyoriy kuchlar ta’sir qilayotgan bo'lsa,noma’lum kattalik soni uchtadan oshmasligi lozim. Chunki, bunda uchta tenglama tuza olamiz..

5). Agar jismga fazoda parallel, aytaylik Oz o'qiga parallel kuchlar ta’sir qilayotgan bo'lsa, noma’lum kattalik soni uchtadan oshmasligi lozim. Chunki, bunda uchta tenglama tuza olamiz. Kuchlarning Oz o'qiga proyeksiyalar yig'indisi va kuchlarga perpendikulyar ikkita o'qga nisbatan olingan momentlar yig'indisidan iborat jami uchta tenglama tuziladi.

6). Agar jismga fazoda bitta nuqtada kesishuvchi kuchlar ta’sir qilayotgan bo’lsa, noma’lum kattalik soni uchtadan oshmasligi lozim.Chunki,bunda uchta tenglama tuza olamiz.

7). Agar jismga fazoda ixtiyoriy kuchlar ta’sir qilayotgan bo’lsa, noma’lum kattalik soni oltitadan oshmasligi lozim. Chunki,bunda oltita tenglama tuza olamiz.