turlari nisbatan xilma xil emas va dengizning o ‘ziga xos jonivorlari
vakillaridan iborat. Batial zonaning yuqori chegarasi fauna
turlarining almashinishi bilan belgilanadi.
Batial yotqiziqlar tarkibi
mayda zarrali ekanligi bilan ajralib turadi, bir tekis tarqalgan organik
modda yoki pirit hisobiga il hosilalari aksariyat hollarda qora rangda
b o iad i. Ushbu zonada ba’zan cho‘km alaming denudatsiyasi va bir
joydan ikkinchi joyg a ko‘chirilishi hamda loyqa oqimlam ing ish
faoliyati kuzatiladi.
A bissal - okean tubining 3000 m dan 6000
m gacha b o ig an
teranlik zonasidir. Ushbu zonada kuzatiluvchi dengiz jonivorlari
asosan okean teranliklarida yashovchi b o iib , endemik xarakterga
egadir.
M azkur
jonivorlar
vakillari
ko‘proq
ignatanlilar,
chuvalchanglar va bo‘g ‘im oyoqlilardir. Abissal yotqiziqlar turli
illardan va loyqa oqimlam ing cho‘kmalaridan iborat. Foraminiferali
il yotqiziqlar 3000 - 4500 m chuqurlikda to ‘planadi va planktonli
foraminiferalar,
pteropodalar,
b a’zan
kokkolitoforidlar
chig‘anoqlaridan
tarkib
topgan
b o ia d i
va
gilli
materiallar
q o‘shimchasiga ega. Kremniyli (radiolyariyli va diatomitli) illar
4500 m dan ham katta chuqurliklarda tarqalgandir. Xuddi shu
chuqurliklarda marganets va temirning yuqori miqdorlariga ega o ‘ta
yupqa qalinlikdagi qizil rangli gil yotqiziqlari hosil b o iad i.
Loyqa oqimlam ing cho‘kma!ari kontinental qiyaliklaming
etaklarida va ehtimol, o ‘ta teranlik jeloblarida (novlarida) to ‘planishi
mumkin. Yotqiziqlarning gradatsiali qatlamlanishi (ya’ni, terrigen
yotqiziqlar
bo iaklarining
o ich am lari
kesmaning
quyisidan
yuqorisiga tomon kichrayib boruvchi cho‘kmalar pachkasining
almashinib
turishi),
qatlamlar
pachkasi
kesmasida
bunday
qatlamlanishning
qaytarilib turishi, zichlashgan gillar boiaklarining
va suv osti k o‘chkilari izlarining mavjudligi mazkur yotqiziqlar
uchun xosdir.
Batial va abissal zonalar yotqiziqlari turli yoshdagi geologik
hosilalar orasida nisbatan keng tarqalganlari hisoblanadi biroq,
ularning
qanday
chuqurliklarda
hosil
boiganligini
aniqlash
anchagina mushkul ishdir. Shuning
uchun ham ushbu muammoni
hal qilish mobaynida barcha litologik va bionomik belgilar
kompleksini, tog‘ jinslarining makondagi holatini va ularning shu
yoshdagi boshqa genetik tipga mansub hosilalar bilan nisbatini
42
hisobga olish lozim bo‘ladi. Flish yotqiziqlarning loyqa oqimlar
faoliyati bilan bog‘liq holda hosil bo ‘lganligi taxmin qilinadi.
Ushbu tipdagi zamonaviy yotqiziqlar
uchun dengiz tubi
jonivorlari qoldiqlarining umuman uchratilmasligi hamda plankton
va
nekton
organizmlar
qoldiqlarining
mavjudligi
xosdir.
Paleontologik belgilar bo‘yicha teran chuqurliklar yotqiziqlarini
ajratishda juda ehtiyotkorlik bilan yondoshish lozim, dengiz tubi
jonivorlari qoldiqlarining mavjud emasligi
butunlay boshqa sabablar
tufayli
bo‘lishi
ham
mumkin.
(Tosh
qotgan
organizmlar
qoldiqlarining mavjud emasligi yoki “soqov qatlamlar” b o iim ig a
qaralsin).
Do'stlaringiz bilan baham: