Ku sh ak ova., Abduvaxqbqv a. Stratigrafiya asoslari 0 ‘quv qo‘llanma Toshkent 2020

pasttekislik 
zonasi (cho‘kindi to ‘planish uchastkalari) va 
tog‘lik 
zonasi zonasi (nurash va mahsulotning tashilishi), dengiz 
sathidan quyida esa 
litoral, sublitoral, psevdoabissal 
va 
batialning
yuqori 
qismidan 
iborat dengizning turli 
bionomik zonalari 
joylashadi. Keyin yer yuzasida (cho‘kma cho‘kish va nurash 
zonasida) har bir vaqt birligi uchun aniqlangan kuzatuv nuqtasi(KN) 
holatining grafikdagi o ‘rni belgilanadi. Tabiiyki, ushbu y o ‘l bilan 
aniqlangan nuqtalar qancha ko‘p bo‘lsa, paleogeografik holatni aks 
ettiruvchi egri chiziqning aniqlik darajasi ham shuncha yuqori 
b o‘ladi.
Biroq, 
tektonik 
harakatlar 
doim 
ham 
paleogeografik 
sharoitlarning o ‘zgarishlariga olib kelavermaydi va ushbu omilni 
ham diqqat markazida tutish lozim bo'ladi. M asalan, hududning 
kompensatsiyalanuvchi cho‘kishi paytida paleogeografik sharoitlar 
uzoq m uddat davomida yer po‘stining anchagina cho‘kishi ro‘y 
berganida ham o ‘zgarishlarsiz qolishi mumkin. Tadqiq etilayotgan 
kpzatuv 
nuqtasida 
yer 
po ‘sti 
vertikal 
harakatlari jarayoni 
kechishining haqiqiy holatini tiklash uchun hosil bo ‘lgan yotqiziqlar 
qalinliklarini 
hisobga 
olish 
mumkin 
va 
shu 
asosdagina 
paleotektonik(epeyrogenik) egri chiziqni o ‘tkazish mumkin. Buning 
uchun har bir tanlangan vaqt birligining (asr, epoxa, davr va h.k.) 
oxirida paleogeografik egri chiziqdan, y a ’ni, cho‘kma cho‘kish 
(sedimentatsiya) yuzasidan tanlangan miqyos bo ‘yicha vertikal 
yo‘nalishda quyiga tomon m azkur vaqt birligida to‘plangan 
yotqiziqlarning qalinligini (m larda) ajratish lozim. Keyingi vaqt
45

---

birligida, agar hududda yer po‘stining cho‘kishi uzluksiz davom 
etsa, hosil bo ‘lgan yotqiziqlar qalinligi ortib boradi. Yangi vaqt 
intervalining 
oxirida paleogeograftk 
egri 
chiziqdan 
vertikal 
y o ‘nalishda quyiga tomon a w a l to ‘plangan hamda yangi hosil 
bo‘lgan cho‘kmaning qalinligini hisobga olgan holda tegishli masofa 
ajratiladi. Agar cho‘kmalar qalinligi kichik bo‘lsa epeyrogen egri 
chizig‘i paleogeografik egri chiziqqa deyarli parallel bo‘ladi. Aks 
holda esa ular orasidagi masofa anchagina ortib egri chiziqlar bir 
biridan uzoqlashib boraveradi.
Shunday qilib, paleotektonik egri chiziq ko ‘rib o ‘tilayotgan vaqt 
birligi davomida yer po‘stining vertikal harakatlari xarakterini aks 
ettirsa, paleogeografik egri chiziq xuddi o ‘sha vaqt birligi davomida 
yer yuzasining qanday holatda bo‘lganligini ifodalab beradi.