Корреляциялық талдаудың даму тарихы

Корреляциялық талдаудың негізгі теориялық түсініктері

2.1 Корреляциялық талдау
Корреляциялық талдау − екі немесе бірнеше айнымалы мәндерінің статистикалық тәуелділігі туралы гипотезаны тексеру үшін қолданылады, егер зерттеуші оларды тіркей (өлшей), бірақ басқара алмаса (өзгерте алмаса) [2]. Корреляциялық талдаудың міндеті өзгермелі белгілер арасындағы бағыттың (оң немесе теріс) және форманың (сызықтық, сызықты емес) қалыптасуына, оның тығыздығын өлшеуге және, сайып келгенде, алынған корреляция коэффициенттерінің маңыздылық деңгейін тексеруге дейін азаяды.
Корреляциялық тәуелділік графиктері келесі функциялардың теңдеулеріне негізделген: Y_x= F(X) или X_y = F(Y) (1)
мұндағы
Y_x, X_y – шартты арифметикалық айнымалылар.

X және Y айнымалыларын әртүрлі мектептерде өлшеуге болады, бұл тиісті корреляция коэффициентін таңдауды анықтайды. X және Y айнымалыларын өлшеуге болатын шкала түрлері мен кесте түрінде тиісті байланыс шаралары арасындағы қатынасты елестетіп көріңіз:

Кесте 1 – X және Y айнымалыларын әртүрлі мектептерде өлшеуге

Масштаб түрі		Байланыс өлшемі
Айнымалы X	Айнымалы Y
Аралық немесе қатынастар	Аралық немесе қатынастар		Пирсон Коэффициенті rxy
Дәреже, аралық немесе қатынастар	Дәреже, аралық немесе қатынастар		Спирман Коэффициенті ρxy
Рангтық	Рангтық		Кендалл Коэффициенті τ
Дихотомиялық	Дихотомиялық		Коэффициент φ
Дихотомиялық	Рангтық		Ранг-бисер Rrb
Дихотомиялық	Аралық немесе қатынастар		Бисер Rбис
Интервалдық	Рангтық		Әзірленбеген