Конунларни ўрганиш ва уларни хаётга тадбик этишда давлат ва хукук назариясининг роли жуда катта бўлиб хисобланади

Avtoritar siyosiy rejim
Avtoritar siyosiy rejim xukuk va axlokiy kadriyatlarga asoslangan bo‘lishy mumkin. Lekin uni xalk boshkaruvda katnashib turgan davlat deb atab bo‘lmaydi. Vakillik idoralarining mavjudligi ishning moxiyatini o‘zgartirmaydi. Ular davlat xayotida chinakam mavkega ega bo‘lmaydi. Parlament doxiy yoki shaxslar guruxi, xukmron elita taklif etgan xar kanday karorlarni tasdiklayveradi. Raxbarlikni amalga oshirayotgan elita, oliy mansabdor shaxslar uchun imtiyozlar mavjud. Xarbiy yoki davlat to‘ntarishi yordamida xokimiyat ko‘lga olinsa, bunday avtoritar idora usuli to‘da yoki xunta deb ataladi. Xukmron to‘da ichida boshlik ajralib turadi. U aksariyat masalalarni yechish uchun o‘z «komandasiga»ga murojaat kilib, ularning maslaxatlarini tinglasada, lekin uning ta’siri chegarasizdir.
Avtoritarizm davrida muxolifatga yo‘l ko‘yil-maydi. Buiday idora usuli sharoitida shaxs o‘z konstitutsiyaviy xukuklaridan foydalana olmaydi. U o‘zining xokimiyat bilan bo‘ladigan munosabatlarida xavfsizlik kafolatidan maxrumdir. Zero, xokimiyat unga nisbatan majburlov choralarini xam ko‘llashi mumkin. Davlat manfaatla-rining shaxsiy manfaatlar ustidan to‘la ustuvorligi e’lon kilinadi.
Avtoritar xokimiyat xalk ishonchi — ulug kudrat ekanligini yaxshi biladi, shu bois u ommada doxiy va uning safdoshlariga nisbatan fidoyilikni singdiradi. Xozirgi kunda avtoritar idora usullari turli mamlakatlarda ko‘plab uchrab turadi.
XULOSA
Xozirgi kunda xar kanday jamiyat insonga muayyan xukuk va erkinliklarni ta’minlab berishi, muayyan shart-sharoitlarni yaratib berishi va insonning ichki xayotiga aralashmasligi kerakligi kup e’tirof etiladi.
Lekin bularning amalga oshirilshi asosan shaxs yashayotgan davlatga va jamiyatga boglikdir. Xush kanday davlat shakli bu borada eng makbulidir? Bu savol xar kanday mustakillikka erishgan davlat oldida turishi tabiiydir.
Yosh Uzbekiston Respublikasi oldida xam mustakillikning dastlabki yillarida uz tarakkiyot yulini tanlashdek jiddiy vazifa kundalang turardi. Uning zarurligini Respublikamiz Prezilenti I.A.Karimovning kuyidagi suzlarida yakkol ifodalangan: «Jaxon tajribasi shundan dalolat beradiki, uz davlatchiligini kulga kiritish, milliy va ijtimoiy ozodlikka erishish xech kaerda yengil va osonlikcha bulmagan. Mustakillikka erishgan xar bir mamlakat uz tarakkiyot yulini izlaydi, yangi jamiyat barpo etishda uz andozsini ishlab chikishga intiladi. Ijtimoiy-iktisodiy va siyosiy vaziyat, odamlar urtasida tarkib topgan munosabatlar, ularning dunyokarashi, jumladan diniy e’tikodi, ruxiyati va xulk-atvor normalari shuni takozo etadi»³⁰.
Prezidentimizning yukoridagi suzlaridan kelib chikib xulosa kilishimiz mumkinki, davlat boshkaruvining yangi, yanada zamonaviy xamda yangi sharoitlarga yanada tez moslashadigan tizimini shakllantirish buyicha ishlar zudlik bilan amalga oshirilishi kerak.
Bunda asosan kuyidagilarga aloxida e’tibor karatish lozim:
Birinchidan, boshkaruvning prezidentlik shakli bu tizimning uzagini tashkil etishiga.
Ikkinchidan, sobik ittifok davridan kolib ketgan boshkaruv shaklining salbiy kator xususiyatlarini yukotishga.
Uchinchidan, boshkaruv tizimini kayta tashil etishdagi xorijiy mamlakatlar amaliyotining ijobiy taraflaridan foydalanishga.
Yukoridagilardan kelib yaikib aytishimiz mumkinki, Uzbekiston Respublikasi uchun eng makbul rejim bu demokratik rejimdir. Albatta, demokratik rejim muammolardan xoli, muammolarsiz rejim emas. Unda jamiyatning ijtimoiy tabakalashuvi, jamiyat xokimiyati, ba’zan ayrim tarixiy shart-sharoitlarda jamiyatni vaktidan ertarok demokratlashtirish yuz berishi mumkin. Bu esa xokimiyatning zaiflashuviga, ijtimoiy barkarorlikning buzilishiga, xatto anarxiyaga olib kelishi mumkin.
Birok, demokratiyaning ijtimoiy kiymati goyatda yukori. Nixoyat, demokratik rejim insoniyat davlat tuzilishida erishgan, xozirgi zamon sivilizatsiyasi moddiy asoslariga tayangan eng makbul rejimdir.