Конспект 5340600«Финанслар», 5340900«Бухгалтериялық есап ҳәм аудит»

16.3-сүўрет. Сап монопол мийнет базарында монополисттиң жумыс ҳақына ҳәм бандликке тәсири.
Жумыс ҳақы ставкалары дифференциациясы (қатламласыўы). Биз жоқарыдағы пикирлерден жумыс ҳақын өзгермес деп қарады. Әмелде орташа жумыс ҳақы қәнигеликлери бойынша да, тармақлар бойынша ҳам, ҳәттеки бирдей жумысты орынлаўшы жумысшылар бойынша ҳам парық етеди. Мәселен, автомобилсазлық тармағында ислейтуғын қатнасыўшылардың орташа жумыс ҳақы, қурылыс тараўында ислейтуғын жумысшылардың орташа жумыс ҳақларынан парық етеди, тап сондай химия тармағындағы орташа жумыс ҳақы ҳам жеңил ҳәм азық-аўқат санаатындағы орташа жумыс ҳақыдан парық етеди. Поликлиникада ислеўши ҳәр түрли категориядағы врачлардың жумыс ҳақы ҳам бирдей емес. Жоқары категориялы врач төмен категориялы врачқа қарағанда көбирек айлық алады.
Номинал ҳәм реал дәраматлар. Номинал дәрамат - бул салық ҳәм баҳалардың өзгериўине байланыслы болмаған дәрамат дәрежеси. Реал дәрамат - бул баҳаларды ҳәм басқа төлемлердиң өзгериўин есапқа алғандағы дәрамат. Реал дәраматты анықлаўда улыўма дәраматтан салық ҳәм басқа төлемлерди айырып, оны баҳалар өзгериўине (инфляцияға) көре қайта есаплайды.
Жумыс ҳақы - жумысшы күшинен пайдаланғанлығы ушын төленетуғын қун. Жумыс ҳақы ставкасы ҳам жумыс ҳақының бир тури болып, жумысшы күши мийнетинен пайдаланған бир бирлик ўақыт ушын төленетуғын жумыс ҳақы (бир саатлық, бир кунлик, бир айлык).
Экономикалық рента - шекленген ресурсдан пайдаланғаны ушын төленетуғын баҳа.
Капиталга дәрамат - бул процент деп аталады. Әмелде капиталға дәрамат еки түрли болады. Егер капитал пул формада болса, пул бериўшилер ссуда пайызы бойынша дәрамат алады. Егер капитал буйымласқан формада болса, ол капиталға көре улыўма дәраматтан үлес алады.
Реал процент ставкасы номинал ставкадан (пулда сәўлеленген ставкадан) инфляция дәрежесин айрылғанына тең.
Исбилерменлик дәраматы - бул ислеп шығарыў ресурсларынан нәтийжели пайдаланғаны ушын исбилерлик алатуғын дәрамат.
Дәраматларды нотекис бөлистирилиўи дәрежесин, тереңлигин анықлаўда Лоренц жанапай сызығынан пайдаланылады.