Конспект 5340600«Финанслар», 5340900«Бухгалтериялық есап ҳәм аудит»

2-лекция сабағы

1. 
   Олигополик базар ҳәм оның қәсийетлери.
   
2. 
   Олигополик базар шараятында баҳа белгилеў.
   
3. 
   Курно модели ҳәм Курно тең салмақлылығы.
   

Сап монополия - бул бир сатыўшы ҳәм көп қарыйдарлар қатнасқан базар, яки орнын басатуғын товар болмаған товарды сататуғын ягона сатыўшы болған базар жағдайы, яки тармақта жеке ҳукмран фирма болып, фирманың ислеп шығарыў ҳәм сатыў шегарасы тармақ шегарасына тең болған базар. Сап монополия ҳәм бәсекелескен базар бир-бирине терис базарлар есапланады.
Олигополия - бул базар системасында қандайда бир товарды сатыўда шекленген фирмалар ҳукмранлық етеди.
Монопол бәсеке базары толық бәсекелеспеген болып, онда қатнасатуғын фирмалар саны көп болып, олардың ҳәр бири өз товарлари баҳасын белгили шегарада қадағаланады, яғный олар киши болса ҳам монопол ҳәкимиятқа ийе.
Монопсония - қарыйдар бир болып, сатыўшылар көп болған базар.
Тармаққа кириў тосықларынан төмендегилерди көрсетиў мүмкин.
1. Мәмлекет тәрепинен берилген арнаўлы ҳуқық. Мәселен жергиликли ҳәкимиятларда халқына транспорт хызмети көрсетиў, почта хызмети көрсетиў, коммунал хызмети көрсетиў ҳәм байланыс хызмети көрсетиў бойынша монопол ҳуқықлар берип, расмий тосықлар жаратады.
2. Патентлар ҳәм авторлық ҳуқықы, таза технология жаратқанлар ушын патент ҳәм авторлық ҳуқықы берилиўи, оларға усы жаңалықты сатыўда, оннан пайдаланыў ушын лицензия бериўде монопол ҳуқық бериледи. Бирақ бундай ҳуқық белгили мүддетке шекем кушке ийе болады. АҚШ да патент нызамына көре дөретиўши өз дөретпесине 17 жыл ийелик етеди.
3. Қандайда бир ислеп шығарыў ресурси усынысына ийелик етиў. Мәселен, Американың «Де Бирс» компаниясы жаҳонда сатылатуғын, қайта исленбеген алмастың 85 пайызын қадағалағаны ушын, алмас базарында монопол ҳәкимиятқа ийе. Жоқарыларыдан тысқары инсанның қайталанбас қәбилийети ҳәм билими ҳам манополияны пайда болдырады.