Конспект 5340600«Финанслар», 5340900«Бухгалтериялық есап ҳәм аудит»

Монопол ҳәкимият. Фирма монопол ҳәкимиятқа ийе болады, қашан ол өзиниң сататуғын товары баҳасына тәсир етпесе, яғный өзгертире алса.
Монополист өнимине талап. Бәсекелескен базарда фирма максимал пайда алады, егер ол шекли дәрамат шекли қәрежетке тең жағдайын тәмийинлейтуғын көлемде өним ислеп шығарса,
Бундай өним көлеми оптимал болады.
Монопол ҳәкимият көрсеткиши. Бәсекелескен базарда баҳа шекли қәрежетке тең болыўы, максимал пайда алыўдың зарурли шәрти эди. Монопол базарда баҳа шекли қәрежеттен жоқары белгиленеди . Ана сол парық , яғный пайданы максималластыратуғын баҳа менен шекли қәрежет ортасындағы парық монопол ҳәкимиятты өлшеў усылы болыўы мүмкин. Монопол ҳәкимиятты тап сондай усы усылда анықлаўды 1934 жылда экономист алым Абба Лернер тәрепинен усыныс етилгенлиги ушын, бул көрсеткиш Лернердиң монопол көрсеткиши деген атты алған
,
бул жерде:
- монопол ҳәкимияттың Лернер индекси;
- монопол баҳа;
- шекли қәрежет;
- талаптың баҳаға көре эластиклиги.
Мәселен, бензинге талаптың баҳа бойынша эластиклиги -5 болса,

Бензин сатыўшы фирманың монопол ҳәкимияты 0,2 га тең.
Монопол ҳәкимиятты характерлеў ушын базарды орайласыў дәрежеси көрсеткишинен ҳам пайдаланылады. Бул көрсеткиш биринши болып Херфиндал-Хиршман тәрепинен усынылғанлығы ушын, ол Херфиндал-Хиршман индекси деп жүритиледи.
Фирмалар базардағы үлесине көре тартиплестириледи.
,
бул жерде: I - Херфиндал-Хиршман индекси;
- базарда ең үлкен үлеске ийе болған фирма;
- оннан кейинги үлкенликтеги үлеске ийе фирма ҳәм басқа;
-ең киши улушга ийе болған фирма.
Егер тармақта жеке фирма болып, оның өними тармақ өнимин пайда етсе, қ100% болады ҳәм бундай ҳал сап монополия болады, яғный Херфиндал-Хиршман индекси га тең болып табылады.