Talabalarni baholash tizimlarini, kredit-modul tizimini o‘rganish Men 2022 yil 2-4-5-aprel kunlari ilmiy amaliyot o‘tash uchun Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi TATU Samarqand filiali Komp’yuter injiniring fakulteti “Dasturiy injiniring” kafedrasiga bordim va amaliyot rahbarim bilan talabalarni baholash tizimlari va kredit-modul tizimini o‘rgandim.
Barchamizga ma’lum, so‘ngi yillarda mamlakatimizda ta’lim tizimiga e’tibor kuchaytirildi. Ta’lim tizimini izchil rivojlantirish yuzasidan keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Mamlakatimiz ta’lim tizimidagi islohotlarning mantiqiy davomi, o‘z vaqtida qabul qilingan muhim hujjatlardan biri O‘zbekiston Respublikasi Prezidentning 2019 yil 8 oktabrdagi PF-5847-son farmoni bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi” bo‘ldi. Mazkur konsepsiyaga ko‘ra mamlakatdagi oliy ta’lim muassasalarining 85 foizi 2030 yilgacha bosqichma-bosqich kredit-modul tizimiga o‘tishi rejalashtirilgani ham bezij emas. Bu yaqin yillar davomida yurtimizdagi deyarli barcha OTMlar kredit-modul tizimida faoliyat yurita boshlashidan darak beradi.
Kredit – oliy ta’limning muayyan bosqichida ushbu ta’lim darajasini qo‘lga kiritish maqsadida talaba tomonidan muntazam ravishda to‘plab boriladigan ramziy o‘lchov birligi. Bu birlik talaba ma’lum miqdordagi o‘qish yuklamasini bajarganligi va muayyan o‘qish natijalarini muvaffaqiyatli tarzda egallaganligini anglatadi.
Modul – yaxlit, muayyan o‘quv natijalariga erishishga qaratilgan, o‘zining baholash mezonlariga ega bo‘lgan tizimli, izchil o‘qish va o‘rganish harakatlari jamlanmasi. U odatda bir semestr davom etadi lekin ayrim hollarda bir necha soatdan iborat bo‘lishi ham mumkin. ECTS tizimida har bir modul o‘zida muayyan miqdordagi kreditlarni aks ettiradi. Shundan kelib chiqib, kredit‑modul tizimiga ta’rif beriladigan bo‘lsa, kredit-modul – o‘qitishni uzviy bog‘liqlikdagi modullarini yoki modullar blokini o‘zlashtirish uchun talabalarning zarur bo‘lgan o‘quv yuklamasini o‘lchash birligi sifatida modulli o‘qitish texnologiyalari va kreditlarning birligiga asoslangan o‘quv jarayonini tashkil etish tizimidir. Bu tizimda o‘quv dasturlari muayyan o‘qish natijalarini ko‘zlovchi turli fan va modullarga bo‘linadi. Har bir fan yoki modul esa undagi o‘qish yuklamasi miqdoriga qarab muayyan miqdordagi kreditlarda aks etadi. Masalan har bir fan o‘rtacha 5, 6 yoki 7.5 kreditlarda aks etishi mumkin. Talaba esa har semestr, o‘quv yilida muayyan miqdorda kreditlar to‘plab borishi lozim bo‘ladi. ECTS kredit-modul tizimida bir yillik kreditlar miqdori 60 tani tashkil etadi. Bir o‘quv yili 2 semestrdan iborat bo‘lgani uchun talaba o‘qishi davomida har semestr 30 kredit to‘plab borishi zarur. O‘qish davomiyligi 4 yil ekanligini hisobga olsak, talaba jami 240 kredit to‘plashi kerak bo‘ladi.
Ushbu tizimning samaradorligiga to‘xtaladigan bo‘lsak, Yuqorida ta’kidlaganimizdek, ECTS kredit-modul tizimida talaba har bir o‘quv yili uchun to‘plab borishi kerak bo‘lgan kreditlar miqdori oldindan belgilab qo‘yilgan. Bu 60 kreditni tashkil qiladi. Har bir semestr uchun belgilangan kreditlar miqdori esa 30 kreditni tashkil qiladi. Bundan tashqari talaba har bir kreditni qo‘lga kiritish uchun belgilangan o‘qish yuklamasi miqdori ham aniq va bu 25-30 soat oralig‘ida. Shunday ekan talabalarning har o‘quv yilidagi o‘qish yuklamasi o‘rtacha 1500-1800 soat (60*25 = 1500; 60*30= 1800), har semestrdagi o‘qish yuklamasi esa o‘rtacha 750-900 soatni tashkil etadi (30*25 = 750; 30*30= 900). Talabaning bir yillik va bir semestrdagi o‘qish yuklamasi bu miqdordan ko‘p ham, kam ham bo‘lishi mumkin emas. Qolaversa, Kredit-modul tizimida kreditlarning fanlar bo‘yicha o‘rtacha taqsimoti 5, 6 yoki 7.5 ni tashkil etishidan kelib chiqadigan bo‘lsak, talaba bir semestrda ko‘pi bilan 4, 5 yoki juda borsa 6 ta fan o‘rganadi (30/7.5=4; 30/6=5; 30/5=6). Bu talabalar semestr davomida o‘rganishi zarur bo‘lgan fanlarning soni amaldagidan ko‘ra ancha qisqarishini anglatadi. Ya’ni, kredit-modul tizimi ta’lim muassasa o‘quv dasturlariga me’yor va sifat olib kirishi, ta’limni tashkil etishda son ko‘rsatkichidan sifat ko‘rsatkichiga o‘tishga xizmat qiladi. Chunki fanlar sonining bu tarzda qisqarishi, endilikda talabalar o‘z vaqt va imkoniyatlarini ana shu kam sonli fanlarni chuqurroq va har tomonlama mukammal o‘rganishlariga imkoniyat yaratadi.
